Pafa Ngaihsanawm Loh


Bible-a mihring hming lar pâwl, kan inngaihsan siak Davida leh a fapa Solomona te khan chanchin an ngah hle.


Davida chu lal a nih bakah hla phuah thiam a ni bawk a, a zai pawh a zai thiam mai thei. Isua pian hma kum 1040 vela piang a ni a. Israel-te chunga a rorel hun lai vel hi Isua pian hma BC 1010 atanga 970 bâwr vel nia ngaih a ni. Sam Bua a hla phuahte en hian zai ngaina tak niin a lang. Indo mi a ni a, indo pawh a thiam hle a nih hmêl. Tin, a hmêl pawh a chhe lo hle a nih a rinawm; tunlai awng takin a luck riau. A hunlaia nulate chuan an ngaihzawn rawn viau pawh a ni maithei bawk; kan hre lo. Hmanlai chuan miin nupui pasal an nei hma a, an nula tlangval ha hman lo a ni ber mai. Hmanlai Juda-te chuan kum 13 tling chin chu nupui pasal nei theiah an ngâi tawh a, an inneihtir zung zung mai a ni. Chuvangin tunlai ang hian nula leh tlangval han tihtur pawh an awm tha hman meuh emaw chu? Davida pawh kha a ler hma viau niin a lang tlat a ni. Tunlai Mizoram anga nula tlangval kum sawmthum rual vei suau suau ang hi an ni ve lo; an tleirawl chhuak dêk dêk a, nupui pasal an nei zung zung mai a ni.
Davida chu unau mipa hlir pariat zinga a naupang ber a ni. A pa chu Jesaia a ni a, Bible hian a nu chanchin a sawi lo hle. Talmud lamah erawh chuan Davida nu chu  Adaeli fanu Nit-zevet-i nia sawi a ni. Davida chu a tleirawl lai aanga Pathian ih mi, nu leh pa thuawih thei tak a ni a. Josefa ang deuh khan a unau dangte aiin a pa pawh khân a duhsak bik deuh emaw chu aw a tih theih bawk. Chu chu duhsak tlâka a fel vang pawh a ni thei. Tleirawl sual a nei lo niin a lang.
Davida chungchangah hian Bible pâwn lamah titi a tam viau em kan hre lo va. Bâwm ak thu-ah chuan khatia Samuela’n lal ni tura hriak a thih khan a hriak chu lunghlu leh lung man tamah a chang ta an ti. Batsebi nena an chesual kha uirena ni pawhin an sawi lo lehzel; khang hun laia sipaite khan indonaa an kal dawnin nupui mâk an ching a. Chuvangin Bathsebi pawh hi a pasal khan a ma ngeiin an ring a. A bula Uria a mut duh lohna chhan pawh kha a mak tawh vang a ni zawk thei. Tin, Uria’n lal thupêk kalha a nupui bula a mu duh lo pawh kha a hun laia lalho thuneihna sanzia ngaihtuah chuan hrem tlâk a ni hrim hrim bawk an tih chu. Mahse hengte hi chu awih tâwk neih tur; a ngaihnawm ve hrim hrim tih bâk chu thutaka lâk vak tham a ni lo vang. Tin, Davida ram kha zim tê nia sawi a ni a. Jordan lui ral chhak lam atanga Mediterranean tuipui thlengin a huam a. Ram zau taka sawi tur chu a ni lo. Mihring pawh an tam lutuk lo vang.
Davida khan lal a han nih khan lal dan a thiam lo khawp mai. Beram vengtu atanga lalthu-tthleng han luah ta kha a ni a, thiam ngaihna zawng a awm lo reng a ni.  A ram mite a enkawl ha tawk lo. A lalna chu ama tisa duhzawng tihpuitlin nan a hmang a, nupui nalh deuh deuh a nei a nei ringawt mai a ni. Hmanlai lalte kha chuan dan siamtu (legislator) nih leh roreltu (judicial) nih leh a kengkawhtu (executive) nih an kawp a, a nih dan tur ang taka heng thuneihna pathum kengkawh tur hi chuan an hahin an buai hle ang tih a hriat theih. Chuvangin an nupui fanaute kha an ngaihsak ha hman lo va. Lal fate khan an pa (lalber) chu an nel tak tak ngai lo. Nêl taka pafa inkawmna hun an nei lo a ni ber. Chu bâkah nupui tam tak an nei a, chung an nupuite lakah chuan fa an nei duah bawk si a, an ngaihsak sêng lo hle ang tih a rin theih. Tin, an nupuite kha an initsik hâm vek a. An fa bikte zinga tu emaw ber kha lal aiawh nise an tih theuh avangin an iner nasa hle nia sawi a ni. A thente phei chuan lal fa dangte kha tûra hrai hlum phiarh pawh an pawisa lo nia sawi a ni hin.
A fapa Solomona chu a uirena Batsebi nena an fa a ni a, tlangval fel tak leh fing tak a nih a rinawm. Davida chuan fapa dang pawh a nei nual a. Mahse heng a fapate hi nu hran iner tak tak leh a rûka initsik hâm mai fate an ni a, an inkawm ngeih lo tawp ang tih a hriat a ni. Davida lah chuan a in chhûng chu a enkawl fel lo hle mai a. A fapate chu a thunun lo va. Thunun pawh tum se amah chu entawn tlâkin a khawsa lo va, chuvang chuan a fate leh a nupuite chuan a rûk takin an ngaisang lo niin a lang.
A in chhûng a enkawl hat loh avanga a fapa Absalom-a pawh kha a pa laka hel a ni ti ila kan daw tamin a rinawm lo. Tin, Davida chuan a lalna chu Israel mipuite rawngbawl nân leh hnathawh nân hmang lovin amah leh a chhungte nena intihropui nân a hmang a. Chhiah a rit a, mipui an rethei hle a. Ani lah chu lal inah duh duh eiin a nupuite nen nuam an tawl a. Mipui phur a rit a, lal rawngbawl chu hrehawm an ti hle ang tih hai rual a ni lo.
A mite khan lal Davida chu an ning hle ang tih a rinawm. Tunlai anga chanchinbu zalenna leh freedom of speech te chu awm ve se an sawisel nasain an hel hialin a rinawm a ni. Mipui tana hna a thawh sawi tur a vang hle. Sawi tur awm lo tawp chu a ni hauh lo ang a. Mahse mipui tana thil ha a thawh sawi tur awm si lovin Uria nupui a uire te, a fapa Absalom-a hel thu te leh a tlanchhiat thu te, chhiarpui a neih avanga mipuiin an tawrhna te chu a lar hle a ni.
Solomon-a phei kha chu a tir lama a fel hmel ang kha a ni hauh lo. Nupui zasarih leh hmei zathum a han nei ringawt pawh khân a mite a hmangaih tâwk lohzia leh ama hma chauh a sialzia a tilang chiang hle a ni. 1 Lalte 5:13-ah chuan, “Tin, lal Solomona chuan Israel-ho zawng zawng zinga mi hnathawka rawih luih pâwl a siam a; rawih luih pâwl chu mi singthum an ni,” tih kan hmu a. A rawh luih pawl zinga mi hi kan ni ang a, nupui fanaute pawh thlahlel hlei thei lo hian lal rawngbawl turin kan chhuak fo mai ang tih a hlauhawm khawp mai.
British-in Mizoram a awp lai khan phût luih hnatlâng “kuli” tih kha a tam hle a. A hun lâia kuli chhuak hinte chuan a ninawmzia leh a hrehawmzia an hrilhfâk a ni. Khang kulite kha chu Solomona hun lâia ‘rawih luih pâwl’ hna-thawktute âi chuan an la nuamsa fê awm e. Heng ‘rawih luih pâwl’ te a chhawr dan hi tunlai human rights tih nen chuan inhlat tak a ni. Chu mai a la ni lo, nupui zasarih a neihte bâkah mikhual a nei zing si a, an tuk khat ei ringawt pawh a hautak hle ang. Chung zawng zawng chu a thlawnin Israel hnam hrang hrangte chuan an pe a, an chawm a, a inchhâwkin eitur an ngaihtuahsak a. An tihhat duh loh emaw, a lungawina khawp an tlin loh chuan a vau khur khur emaw a ni awm si a, hlau chung chung, ning bawk siin an chawm hlawm ringawt mai a ni. Engmah an sawi ngam si lo. Tunlai kan ram hruaitute hian tive dâwn se kan han duh loh dan tur chu sawiin a siak lo. Kum zabi 21-na tir lama ram hrehawm ber leh zalen lo bera an sawi North Korea ram hruaitu Kim Jong II-a te pafaho leh Solomona te hi an inang fûin a rinawm hial a ni.
Solomona’n a mite a tihhreh-awmzia chu a thih hnua a aiawhtu Rehoboama hnena Israel mite thusawi atang hian a chiang khawp mai:  “Jeroboama leh Israel pungkhawmho zawng zawng chu an lo kal a, Rehoboama hnênah,  ‘I pa khan kan nghawngkawl a tirit em hin a: chuvangin i pa min chhawr rimna leh, a nghawngkawl rit tak kan chunga a nghah hi min tihzansak la, tichuan i rawng kan bawl ang e,’ tiin an rawn sawi a,” tiin (I Lalte 12:3-5). Hei hian Solomona hun laia Israel fate retheihzia leh an lal an ninzia chu a tilang chiang hle a ni.
Tin, Bible hian Solomona hausakzia, tangkarua leh rang-kachak a ngahzia a sawi nasa hle a. Tangkarua te pawh khaw-laiah a let vel mai mai niin a sawi. Mahse tunlai awng takin Israel mipuite tana development hna a thawh awm reng reng a sawi lo. A hausakna leh a finna nia an sawite chu amah intihropui nan leh a mite tihduhdah nan a hmang mai mai a ni.
Lalte Pakhatna bung sawmah chuan tihian Solomona hausakzia chu a inziak:
“Solomona hnêna kum khat chhûnga rangkachak lut rih lam chu sumdawngtute laka lût leh thil zuartute, mi in awmpawlhho lal zawng zawngte lal ram awptute laka lûtte chhiar lovin, rangkachak talen zaruk leh sawmruk leh paruk buk a ni. Tin, lal Solomona chuan rangkachak den phekin phaw lian zahnih a siam a: phaw pakhatah rangkachak sekel zaruk a duh a. Tin, rangkachak den phekin phaw zathum a siam a; phaw pakhatah rangkachak maneh thum a duh a: chung chu lal chuan Lebanon ngawpui inah a dah a.
Tin, lal chuan saingho lalhut-thleng ropui tak a siam bawk a, chu chu rangkachak tha ber tiin a luan a.
“Lal hutthleng kai chhohna-ah chuan rahka paruk a awm a, chu mi lalthutthleng hnung           lam chu a lo kum phei kulh a: a hutna sir tuakah chuan dona a awm ve ve a, tin, dona bulahte chuan sakeibak-nei sâwm leh pahnih a ding a; Tin, rahka parukah chuan, a sir tuakah sakeibaknei sâwm leh pahnih a ding a; chutiang chu khawi ramah mah an siam ngai lo.
“Lal Solomona no zawng zawng chu rangkachak vek a ni a, tin, Lebanon ngawpui ina bungbêl zawng zawngte pawh chu rangka-chak hlir hlak vek a ni a: tang-karua rêng rêng a awm lo; Solo-mona dam lai chuan chu chu enghuah mah an ngai lo. Lal chuan tuifinriatah chuan Hirama lawng rual kawppuitu Tarsis lawng rual a nei a: Tarsis lawng rual chuan kum thum dan zelah rangkachak te, tangkarua te, saingho te, zawng te, arawn te a rawn phur si thin a.
“Chutichuan lal Solomona chuan khawvela lal zawng zawngte chu hausakah leh finah a khum vek a.  Pathianin a thinlunga finna thu a dahsak chu ngaithla tûrin khawvela mi zawng zawngte chuan Solomona chu an rawn pan huai huai thin a.     Tin, mi tinin lawm-man kum tin, pêk bi neiin tangkaraw bungbêl te, rangkachak bungbêl te, puan te, râlthuam te, englo rimtui te, sakawr te, sabeng-tung te an rawn pe thin a. Tin, Solomona chuan tawlailirte leh sakawr chung chuang mite a khâwm chiam a: tawlailir sângkhat leh zali leh sakawr chung chuang mi singkhat leh sânghnih a nei a, chung chu tawlailir dahna khuaah te, Jeru-salem khuaa lal awmnaah te chuan a awmtir a.
“Tin, lal chuan Jerusalem khua-ah chuan a tam em avângin tangkaruate chu lung ang maia ngaih khawpin a awmtir a, sidar thingte chu phaia theipui thing ang leka ngaih khawpin a an awmtir a. Tin, Solomona neih sakawrte chu Aigupta ram ata rawn tawlh chhuah a ni a; tin, lal sum-dawngtute chuan chung chu a rual rualin an lo khar hin a, a ruala lei zel a ni.
“Aigupta rama mi tawlailir chu tangkarua sekel zaruk zelin an tithleng thin a, tin, sakawr chu tangkarua sekel za leh sawmnga zelin: chutiang bawk chuan Hit-ho lal zawng zawngte leh Suria lalte pawh an tihthlensak hin a ni.”
Tunlai hian ralthuam lama intlansiakna nasa hlein kan sawi a. A dik pawh a dik viau. Mahse tunlai hian Solomona ang em ema ram venhimna lama mahni phu tâwk aia inhmang nasa kan hre awm lo ve. Rangkachak phaw a ngahzia em emte hi a ul lo mang e ka lo ti. A mite an retheih a, an harsat em em laiin ul miah lo-ah rangkachakin phaw a lo siam a. Sakawr chungchuang mi singkhat sanghnih zet a neihte hi a ram hausakna eiraltu an va ni chiang em! Sakawr in singli a nei a, a enkawl hautak turzia leh deve-lopment sum a heh turzia hi ngaihtuah chian chuan a râpthlâk hle a ni. An ram hausakna za zela engzat nge ram venhim nan a hman ang a, za zela engzat nge a mipuite changkân nân leh hma-sawn nan a hman ang? A finna leh hausaknate chu a mite tihnawm-sak nân leh hmasawn nân hmang lovin lal ina nuam tawl nân a hmang mai mai tih a lang reng mai. Mikhual hautak zet mai Sheba lalnu pawh kum khat zet a lo mikhual a. Sawrkar sum, mipui chhiah tlingkhawm atanga a chawm tur mikhual kum khat zet a nei pawh hi assembly house-a au chhuahpui châkawm tak a ni.
A hnuaiah hian kum 2012-a khawvel ram hrang hrangin ram venhimna atana an pawisa hman zat leh an kum khat sum lakluh atanga an hman zât percentage a awm a. Solomona hun laia Israel fate âi kha chuan tunlai khawvel hian kan hausak phu tâwkah ram venhim nan kan hmang tlêm fê tih hi a lang reng mai. Entirnân, Israel chuan a kum khat thawhchhuah za zela 6.5 chauh ram venhim nan a hmang a, chu chu a hmang tam pâwl a ni. A pawisa faia hmang tam ber USA-in a kum khat thawh-chhuah za zela 4.7 chauh a hmang bawk. India-in za zela 2.7 a hmang.

Ram Hming  Pawisa Hman % GDP
                   (million dollar)
1
689,591,
4.7%
2
129,272,
2.1%
3
641,230
3.9%
4
58,244,
2.3%
5
57,875,
2.6%
6
54,529,
1.0%
7
46,219,
10.1%
8
44,282,
2.7%
9
43,478,
1.4%
10
31,946,
1.7%
11
31,576,
1.6%
12
28,280,
2.7%
13
23,082,
1.5%
14
22,955,
1.9%
15
18,687,
2.4%
16
16,062,
6.9%
17
15,209,
6.5%
18
13,984,
1.0%
19
10,945,
1.4%
20
10,290,
3.6%
(Khawvel pum pui chawhrual – 2.5%)

A chunga table kan en hian tunlai khawvel ram hrang hrangin kan hausak dan phu tâwka ram venhimna lama kan insen tlemzia chu a lang reng mai. Sipai pawh hi kan ngah lo. Mahni ram hausakna phu tâwka sipai ngah lawr lak North Korea ramah khian mihring 25 zelah sipai pakhat awm ang a ni a. Chu chu Solomona te hun lai, râlkai chin zawng zawng deuh-thawin ral an bei nena khaikhin chuan a tlêm khawp mai. China ramah khian mihring 1,300,-000,000 vel an awm a. Sipai maktaduaih khat vel an nei a. Mihring 1300-ah sipai pakhat awm ang vel chauh an ni. India ram pawh chutiang zât vel tho chu a ni awm e. Tunlai khawvelah chuan Africa khawmualpui hmar chhak, Red Sea Tuipui kama awm ram te reuh tê  Eritrea sawrkar khu mahni phu tawka ralthuam tuak nasa ber a ni a. A ram thawhchhuah za zela 36.4 a hmang a ni. 
Rangkachak phaw han siam euh ringawt chu a angkai lovin a va ropui lo em! Tunlai khawvelah tu sawrkar mahin rangkachak hmangin silai an siam ngai lo. Solomona chet dan hi chu a uchuak deuh a ni.  
Tin, Solomona khan thatchhia a ngaithei lo hle niin a lang. “Nang thatchhepa, fanghmir hnenah kal la. An awm dan hi en rawh; i fin phah mial mahna,” tiin a hau a ni (Thufingte 6:6). Mi retheite chu an thatchhiat vanga retheiah a puh deuh tlat bawk a. Mahse ani thung chuan retheih awmzia reng reng a hre si lo. Lal inah piangin a seilian a, retheih awmzia leh mi retheiten hna an thawh nasatzia hi a hre pha lo hle mai. Ram inrelbawl dan a dik loh chuan hnathawhin awm-zia a nei lo fo va, mi rethei an pung a, mi an thatchhia tihte chu hriat a, a intihnawmsakna zawng zawngte kha hlip a, mi rethei tana inpek awm tak a nih vei nen; mi rethei chhiah pêk khawmin a inti lal em em zawk si a ni. A mite an retheih em em laiin ani chuan nupui zasarih leh hmei zathum neiin lal inah ruai a heh dur dur reng a. A hma lama sawi tawh ang khan an chhungkaw eitur chu Israel hnamte chuan a inchhawkin an supply a. A man hu tawk pawisa a pek pawh kan hre lo; a thlawnin an chawm tawp niin a lang. Anmahni chhungkua an hautak chu sawi loh, mikhual a nei deuh renga sawi a ni bawk; chu ngawt pawh chu hautak tham zet tur a ni.
A rangkachak no leh bung-bel zozaite chuan a ram mipui re-theihna chu a chhawk hauh lo. Chhawk ahnêk in an tan phurrit a tling tak meuh meuh a ni. A dik tak chuan India ram lal ropui Magadha lal Ashoka (304–232 BCE) kha chu tluk lo tak a ni. Ashoka kha chuan kum tin mi rethei hnenah a thlawnin eitur leh thawmhnawte a sem a. Amah pawh Solomona anga intihropui leh nawmsak bawl ngaina mi a ni ve lo va. Solomona anga tihluihnaa mi a chhawr vak vak kan hre hek lo. Solomona kha chuan a mite kha sal angin a en a ni ber a. Ashoka thung chuan a mite chu “Ka fate” tiin a ko va. Amah chu chhungkaw pa ber angah a inchan a ni.
Ashoka chuan a sakhua Buddhism theh darh turin a fanu neihchhun Sanghamitra leh a fapa Mahindra te chu Sri Lanka (chutih laia Tamarparni an tih) lamah a tir a. Sri Lanka lal leh a mite chu Buddhism-ah an let vek a ni. Chu mai ni lovin Buddhist puithiam lar deuh deuh Madhyamik Sthavira te chu Kashmir leh Afghanistan-ah te a tir bawk a. Nepal, Bhutan, China, Mongolia, Cambodia, Laos, Thailand, Burma, Vietnam thlengin a sakhua a theh darh bawk. A henawm ramte chu hianah siam-in a anpui a, damdawi inte pawh a saksak a. Solomona anga henawm ram lal fanute neia hian siam chi a ni ve lo.
Ashoka chuan lal inah leh engemaw ni pawimawh puipun nikhua-ah sa ei a khap tlat bawk a. Lal chhungkuain ramsa an pelh a khap a. Chu mai ni lovin rannungte chu a duatin tihhlum mai mai pawh a phal lo. Damdawi in te a saksak hial zawk a ni. Solomona erawh chuan chutiangte chu a ngaihtuah pha lo nasa. “Solomona ni khat ei tawk chu chhangphut dip tak tehkhawng sawmthum leh        chhangphut tehkhawng sawmruk ani a; bâwngpa thau tak sawm te, bâwngpa tla mi sawmhnih te, berâm za te nen; chung lo pawh chu sakhi te, sângai te, sakhipa te, ar chawm thaute pawh.” I Lalte 4:22,23.
Tin, Ashok chuan khualzin mite tan a khat tawkin kawng sirah tuichhunchhuah a siam a. Kawng tihlim nuam turin thing a phuntir bawk. Isua pian hma kum zathum zeta Ashokan tihna chang a lo hriat tawh kawngsira thingphun chu Isua pian hnu kum sanghnih liam tawha Zofate hian kan ching chho ve leih leih chauh a, chu pawh chu tam takin a hlutna kan la hre pha lo hial awm e. Ashokan a ram mipui a enkawl dan, a en dan hrim hrim leh Solomonan a mite a enkawl dan leh a hmuh dan hi thil inpersan tak a ni.
Solomona, khawvela lal fing ber kan tih chuan a sakhua theh darh turin a fate chu sawi loh, a mite chu khawiah mah a tir chhuak lo va. A finna leh a hausakna te chu Lalpa ram zauh nan hmang lovin amah leh amah intihropui nan a hmang a. Lalpa ram zauh chu sawi loh, amah zawk chuan milem a be lo chauh a ni. A nupuite sakhua a zawm titih a. Tlêma tlêmah a bo hlen helh a nih kha. Hmanlai, miin nupui pakhat aia tam an neih theihna hun pawh lo ni tehreng se nupui 700 leh hmei 300 nei hi lal fel tak leh ha tak, ram leh hnam hmangaih tak thiltih a ni thei lo hrim hrim a ni.
Solomona chuan a pa Davida hmalakna chhunzawmin temple ropui em em mai a sa a. Chu chu duh tawk lovin lal in ropui zet mai a sa leh a. Hei phei hi chu kum 13 ngawt mai an sa a. Mipui chhiah pêk khawm aanga a sak a ni si a, an retheih phah ngawt ang.
Solomona finna kha tunlai angah chuan a hmantlâk tawh lo hle a ni. Kan chief minister ni se bâng turin kan nawr luih luih ang a, MLA term khat pawh a chief minister lo tawp ang tih a hriat reng a ni. Lalthutthleng dup nuam taka thu chungin thu fing pui pui a siam a siam a, a mite an retheiin a chhawr rim em em si. Lalna te, thuneihna te hi mahni invur nan leh nawmchen nana miin an hman chuan an lalna chuan a daih rei thei lo tih hre lo lal mawl tak chuan a lalram chu a tichhe der mai a. A thih veleh a fate chu an buai nghal a. Rehoboama leh Jeroboama te chu an inrem thei ta lo va. An pa ber Solomona ât man chawiin Israel ram chu ram inngeih lo tak mai pahnih Israel ram leh Judai ramah a inhen ta a ni. Khawvela lal fing ber chuan a fate a enkawl puitling lo hle a, a dik tak chuan a ram enkawl dan hrim hrim pawh hi mifing ram enkawl dan tur chu a ni lo a ni.
Pathian hnam thlan ram nia inchhal ve meuh Israel ram chu kum za em pawh daih lovin ram pahnihah an keh darh a. Vawikhatmah an inzawm leh tawh lo. Hetiang em ema lalram ding rei lo hi history-a ram lar ve si-ah chuan an vâng khawp mai. Aigupta lalram te, Persia lalram te, Babulon lalram te, Rom lalram te, Ottoman Empire te, British Empire te, Moghul lalram te pawh kum za têl an ding thei a. Pathian meuhin “Ka thinlung ang pu mi,” a tih leh Bible-in ‘khawvel lal fing ber’ a tihte rorelna Israel lalram heti em ema an tlo lo leh an ropui rei lo hi Davida leh a fapa Solomona ât dun vang leh an rorel thiam loh vang liau liau a ni.
Pathian khi a ha em a, an sualnate chu a ngaidam ngei mai a. Mahse a diktak chuan an pafa chungah hian a lungawi lo hle tih chu kan hre heuh awm e. A lungawi loh avangin a hrem pawh a hrem na viau reng a ni.

Chief Minister atan emaw, prime minister atan emaw, MLA atan emawa kan duh hauh loh tur leh kan khaw VC atan takngial pawha kan iai tur Davida leh Solomona te chanchin atang hian rorelna kawnga tunlai mite kan fel zâwkzia leh tunlai nunphung hrim hrim hat zâwkzia hi a lang chiang hle awm e. Pathian thu sawitu henkhatin awngka lama ‘tunlai khawvel sual tawhzia hi’ an tih chhen ang hi chu a tak takah chuan a ni hauh lo. Europe khawmualpuia an lal hmasate hmeichhiat mipatna lama an bawhhlawhzia kan chhiar chuan tunlai mite felzia leh thianghlim zawkzia a lang uarh uarh mai. Khawvel lal fing ber Solomona chuan ro a rêl thiam lo lutuk a, a thih veleh a lalram chu hmun hnihah a phel der mai a ni. Hetiang em ema rorel thiam lo hi tunlai democracy larna khawvelah hi chuan kan hmu tawh meuh lo chu a nih hi.Δ

Comments

Popular posts from this blog

KA LO TAWN VE - REMRUATI

TUNLAI KHAWVEL HMASAWNNA LEH KRISTIAN THALAITE.

A LOVE STORY