Ka Suangtuahna Khawvel Ho Mai Mai

            Ka naupan lâia ka thil hriat dan dik tâwk lo chanchin leh ka suangtuahna khawvel kha han chhunzawm leh ila. Tun ṭum chu a hmâ ami nen khan a inpersan daih tawh dâwn a. A ngaihnawm dan pawh a dang tawh ang. Tin, heng ka thu ziahte hi a dik leh dik loh fiah hleih theih mang loh an ni deuh vek dâwn a, chuvangin thutak khûka khûk pui chiam chi an ni lo maithei; a chhiartu rilru azira dika dik lo thei an ni tlat. A chhan chu ka thusawite hi ka rinthu an nih deuh vek vang a ni.

1. Zalênna

Zalenna hi kan sawi ri ve fo va, eng chiah hi nge ni? Kan ṭhalaihote hi ring deuh deuha an zai theih avang te, khawlâiah chak deuh deuha bike an khalh theih avang te, duh duh huna zû an in theih avang te, an duh duh dana sam an tihphir theih avang te hian zalen viauin kan hria em? Hetiang zâwnga zalenna hi kan teh dâwn a nih chuan ram zalên lo bera kan ngaih Burma rama Mizo ṭhalaite âi khian democracy rama awm, ram zalên kan ni tia iak iak ṭhin rama awm Aizawl ṭhalaite hi an zalên zâwk chuang reng reng lo. Chuti a nih chuan zalênna hi eng aṭanga teh tur nge? Burma sawrkarin zalênna a tih leh keinin zalênna kan tih chu inang lo tak a ni.

Juda pachal Isaiah Berlin-a chuan ngaihnawm thamin zalenna hi a sawi rawtui thei a, a hriat lah a hria. Berlin-a chuan negative freedom leh positive freedom tiin thiam takin a hrilhfiah a. Mahse chutiang thuril pui pui kan sawi hmâ chuan keiman zalenna ka lo hmuh ve dan hlawm lian deuh deuh pahnih ka han sawi phawt dâwn a ni.

External Freedom leh Internal Freedom

Burma chu ram zalên, independent ram, UNO member a ni. Tuma awp loh ram zalên a nih avangin USA leh a thurualpuite meuh pawhin pumpui hmachhuana han nuai mai duh châng nei ṭhin mah se an khawih thei bik der lo. Ram zalên a ni tlat. Sâpho awpna aṭangin a zalên tawh a, tuma tihbuai theih a ni bik lo a ni.

Mahse keini tehna aṭang chuan Burma chu ram zalên chu a ni si lo. External freedom chu nei mah se internal freedom neiah chuan kan ngâi thei lo vang. An sipai lalte chuan keini democracy rama miten kan chhuan em em chanchinbu zalenna te, political freedom te, duh duh sawi thei tura zalenna (freedom of speech) te hi thihna khawp sualah ngâiin an khap bur mai a. Keinin opposition party te ṭangkaina hriaa kan duat a, opposition party hruaitute pawh cabinet tlukpuia kan dah ang te hi chu vâna rah ang a ni.

Hei hi mimal nunah pawh a thleng thei a, a thleng mêk bawk. Tumâ bawiha awm lo patling hi chhungril nunah zalen lo em em hian a awm theih asin. Chu chu khawvel philosopher-te pawhin an buaipui ṭhin. Khawvela mi awhawm ber berte chu chhungril lama nun zalen, sava thlâwk lâi ang maia an nun hmang zalên thiamtute hi an ni awm e. Chung mite chu tute nge an nih a, engtin nge an awm zawng kan hre thiam vek lo; mahse an awm a nih chuan mi awhawm tak an ni kan ti lo thei lo vang.□□

2. Khawhar In Ka Kal Chhan

Hmanah, rei deuh tawhah khan Aizawl veng pakhatah in ka luah a. Ka luah tirh, mi ka la hmel hriat vak hma chuan ka in luahna vêng kil khat, ka in aṭanga hla fê-ah hian mitthi a awm a. Chu mitthi chu Lunglei district lama va thi, a ruang an rawn phurh phei tur ni-awmin vantlang aurinna-ah chuan an rawn puang a.

Chu mitthi chu tu nge a nih ka hre lo va, a thi tih an rawn puan tum chu khawvelah hian a lo piang ve reng a ni tih ka vawikhat hriatna a ni. A chhungte pawh ka hre lo va, annin min hre bik hek lo. Mahse chutia an rawn puan takah chuan rang taka insiamin kan mitthi in chu zawng chawpin ka kal ta a. An in ka thlen chuan mi pawh an la tam lo khawp mai. Tichuan thil awmdan inzawt chawpin khawhar in chu kan luah khat ta ṭhap mai a.

Chumi ṭum chuan ka inngaihtuah a. Eng vanga chu khawhar inah chuan kal nge ka nih? Hlauh ka neih vang a ni. A dik tak chuan zep nâk emaw, chu mitthi chu ka ui emaw ui loh emaw, a chhungte ka tawrhpui emaw tawrhpui loh emaw lam ni lovin vantlang mitmei ka ven vang chauha kal ka ni tih ka inhre chhuak chiang khawp mai.

Keimah ang bawka vantlang mitmei ven vang chauha kal kha eng zat tak awm ang maw tiin tun thleng hian ka la inzawt ṭhin. A mitthi chanchin kan hriat loh hlawm dan leh kan inzawh huai huai dan aṭang khan za zela 60 vel chu kan sunpui vang pawh ni lem lova vantlang mitmei ven vang chauha kal kan nih ka ring.

3. |huamriat

Kum 1996 December thla khan New Delhi-ah kan tunu Tei (Tlangthanmawii) dam lo hruaiin kan kal a. Chuta ka thil zu hmuh chu an khawpui chei nana an thing hman thuamriat thing chu a ni. Keinin thing naran, thing hman tlak vakah pawh kan ngaih loh kha an ni chuan khawpui chei nan an lo hmang reng chu niin. Kan khua Thingsulthliah chu dai bul ngaw nei ṭha pâwl kan ni ṭhin a. Mahse tunah chuan kan ngaw neih ṭhatna pakhat Tlangpui ngaw chu a chereu ta viau mai a. Tunah hian high school huan chin leh forest bungla hi a ngaw chho leh ta deuh a. Heng ramngaw kan neih sate hi humhalh ṭha ila. |hangtharte tan rohlu kan hnutchhiah a ni mai. Filed hnuai ram chuang mai mai chu tunah hian a lo ngaw ta deuh khup mai a, a tihzia hle a ni. Chutiang bawkin kan biak in kawtte hi pangpar mawi tak tak leh thingbu mawi tak takin chei leh ila a va nuam dawn em! Kan khaw paltlangtu kawngpui sira kan thingphunte hi duatin enkawl ila khaw nuam kan ni mai ang.

4. Laiking

Lailing hi rannung lian vak lovah chuan Mizo zinga rannung lar tak a ni. A lar nachhan pakhat chu Thlanrawkpa khuangchawi laia a sa dawng tam duhin lehlama a awr a dum a, sa a la chan ve loh thu a va report leh, hmun danga ‘Sa ka la chang ve lo ve,’ a va ti leh si kha a ni. He awr dum, awr sen policy hi Mizoramah hian a lar hle. Thlanrawkpa khuangchawi laia laiking awm dan hian tuna kan awm dan hi a lo tem lawk nite pawhin a lang.

Kohhran hmingin ruihhlo ngaite kan tawngtaisak a. Khata mi tho khan VDP/JAC hmingin a tawngtaisak pa chu a vaw nek duh tho va. Kohhran hminga a tawngtaisak chu YMA hmingin a ensan thei a, a ensana vêk chu vote zawn nan a tanpui hreh chuang miah lo bawk. Sawrkar hna lama rinawm lo tak, eiruk ching em emte pawhin rinawm takin kohhran pawisa leh YMA pawisa tih ang reng chu an kawl thei tho si. Khaw tam takah rukruk avanga invuak thawm leh savawm bawma indah sawi tur an awm. Rukruk duh lo hnam ni-awm tak kan ni. Mahse driver buhfai hralhruk te chu chawlhni tukah meuh chuan ‘malsawm chaw’ a lo ni tawh a. Sawrkar pawisa eiruk avanga invuak a awm lo va, thingtlang lam chanvo tur thil engemaw development sum lo kal lo pawt pengtute hrem an ni ngai hek lo. Chung mite chu an hausak a, an thilphal viau bawk si chuan kan pawl, kan kohhran leh kan club-a tel turin kan it hliah hliah mai a ni. Aizawl aṭanga sawrkar motor nen ngata keini thingtlang kohhran min rawn tlawhtute hi kan kohhran min rawn tlawh harh tura Pathian ruat an nih a, an thusawi a nung hle a, Thlarau Thianghlimin a awmpui tho te a nih phei chuan sawrkar motor hman dik te chu la hla tak a ni.

5. Nungchate

Kum 1996 December thla laihawl vel khan New Delhi aṭangin Mizorama ka haw tur chu nula rim pahin Pune lamah ka haw kual a. Chambal lui (ni ta maia ka hriat) pelh hret khaw te reuh tê, khuaa sawi tham mang lohah hian kan chuanna rêl chu laklawh zet hian a ding ta tlat mai a. A din rei deuh avangin passenger-ho chu kan chhuk deuh vek tihtur a ni. Rêl kawng sirah chuan kan awm huang hlawm a. Kan bul lawkah chuan kan thil ei lai beisei tih hriat fê hian zâwngtê hi a rawn thu ve a. Kan bul hnaia zâwng rual chu ka han chhiar a, sawmhnih chuang zet an lo ni. Vaiho chuan engahmah an ngai lo; khin thamah an dah lo hrim hrim niin ka hria. Vairama vawi engemaw zât lo tal ve tawh ka ni naa chutianga ram palai lenga zâwng rual takngial pawh an ngam em em mai chu mak ka la ti tho mai.

Heng zâwng rualho hi Mizoramah rawn kal se eng tin nge kan tih ang? tiin ka ngaihtuah mai mai a. Pathian thu kan awih lai ber leh an him hun tur awm lai ber, chawlhnia kan thusawi ngaithla zo hlim, (“Ka tlang thianghlimah chuan intinat reng reng a awm tawh lo vang” tih châng hmanga sermon kan ngaihthlâk zawh hlim ni nghe nghe se) inkhawm bân laiin rawn kal se heng lai ang hian an thla a muangin an him ang em tih ka ngaihtuah a ni. Bible leh hla bu kan dah sawk sawk ang a, thingfâk nen, fâk lo nen, kan hmanraw neih ang ang hmangin kan um dur dur lovang tih a sawi theih loh. Damdawi atan tal tiin chhuanlam kan siam ang a, lal Heroda’n Bethlehem khaw nausên a râwt ang khan a nausên budelh nen lam kan rawt mang ang a, tlai lamah Pathian malsawmna sa eiin kan dul kan zût kan zût leh mai ang. Hetiang hi Mizo Pathian thu awih dan tlangpui chu zu ni tlata maw le. (Note:Tunah chuan ransa chunga ngilneih kan intihhmuh ve ta a. He lehkha ka ziah laia kan boruak nen chuan a danglam ta viau mai. Thil lawmawm a ni. LCM).

6. Electric

            Mizoram mipui phun tamna ber leh sawrkar dinglai apiang kan demna chu electric power kan neih ṭhat loh thu hi a ni awm e. Political party-te inzawrhna pawh hei tho hi a ni. India ram state khawi mah hi duhtawka electric hman tur nei an awm lo. Delhi, Mumbai, Kolkata etc., te pawh an phun an phun ve tho a nia.

            Electric awm loh changa phunchiar viau e ti lo hian a awm chhun chhun hman ṭangkai tumna lamah hian kan tuanfum riau. Tuna kan dinhmunah hi chuan electric power pawh hi hnianghnar ila tape recorder zaitir nan, TV en dur dur nan leh computer games khelh nan kan hmang tam viau ringawt dawnin a lang. Tuman ni khatah darkar 24 hna kan thawk lo va. Thingtlang lamah leh Aizawl hmun ṭhenkhatah hi chuan chhuna darkar riat a awm hi tuna kan hnathawh dan en hi chuan a tâwk viau a ni. Tun kum hnih kum thum chhung vel hi kan khua Thingsulthliahah chuan current kan nei ṭha hle a. TV en nan hun kan hmang tam a, naupangin lehkha an zir tlem phah hial awm e. Electric awm loh changa kan phunchiar ang hi chuan a awm chhun hmasawnpui a, development work lamah kan ṭang lo khawp mai. A economic zawng chuan kan ṭangkaipui lutuk lo.

7. |hi (necklace)

            Tunhma deuh khan VDP leh JAC ang chiten thilrûk ching an man a, an thilrûk awrhtira khawlai an fanpui ṭhin thu kan hre zauh zauh a nih kha. Chu chu khaw tin tihtheihah a awm a ni. He lehkha ka ziah lai hun aṭanga chhiar let kum 20 chuang kal ta khan kan vêng Camp Area tlangvalho chuan kan vêng chhunga âr rûk ching kan man a. Kan han zilh deuh nual a nih kha. An thiltih kha a ṭha lo va, chuvangin tlangval ṭhenkhatin an han zilh deuh pawh kha awm ka tiviau mai.

            Mahse in titalh teh ang. Ar rutute khân an âr rûk kha chêng nuaih za têlin hralh se, building ropui tak tak neiin tunlai car chhuak thar ber berte hi lei bawk se, kohhran leh pâwl dang neuh neuh tân hian a pawisa kha ui lovin pe ta hmiah hmiah se khatiang tak khan an zilh ngam tho ang em? Thil danga ineiru lian hi chu kan zah viau hi maw le? Kut tling lova kan thil neihte hi khawlaia awrh chhuah vek tur chu ni se – bus te, truck te, concrete building ropui deuh deuh te, car changkang tak tak te, TV, scooter tih ang reng vel hi kan awrh chhuak nuk nuk mai lo vang maw ka ṭhin – a bikin Aizawlah.  

8. Zu - 1

            Zu dap tura VC leh khawtlang hruaitu dang, tlawmngai pawl hruaituho kal dam dam hi ka hmu a. Ka han en chiang a, an zingah chuan tlangval laia zu in duh miah lo tur an awm lo niin ka hria. A ṭhente phei chu a ngawl vei lo deuh chauh tak tak kha ni maiin ka hria a. Ka sawi uar lutuk emaw chu ka hre lo.

            Chung mite chuan eng vanga zu chu haw viau nge an nih? Mimal, chhungkua leh khawtlang a tibuai an tiin ka ring; a dik pawh a dik ang. A nih leh chung mite chuan enga ti nge an tlangval lai khan zu chu an in a, tuna an dap leh tak chiam si le? E le, tunah chuan an lo puitling deuh tawh a, chhia leh ṭha hriatna fim nen khawtlangah nihna engemaw chan ve duhna a lo lian tawh a, chumi atana hmai phih faina ṭha ber pakhat chu ‘ZU’ huat hi a ni tlat mai. Tuna zu daptute ang bawk hian tuna tlangval ṭhenkhat zu la inte pawh hian nupui fanaue an han nei ve ang a, chutah khawtlangah eng engemaw nihnate pawh an la chang ve duh ang a, chumi hunah chuan thawhlawmte thawh ṭhain kohhranahte an han inhmang bawk ang a, zu te chu tuna mite ang bawk hian zan khaw tai rek thleng thlengin an la dapve fo dawn a ni. Tuna mite an tar chhiat hun, dinhmun ṭha an lo chan ve hunah chuan veng kilkhawr deuha hmeithai rethei zu man thei viau leh strict viaute pawh khan officer lian leh mi thiltithei kianga zu inte kha chu changkang viauin an hria ang a, Vairengte thlang lamah phei chuan changkang lehzuala zu in theih kha a chak viau dawn a ni.

9. Zu - 2   

            Mizorama zu kan dap dan leh man vel dan hian ui insual anna tak neiin ka hria. Ui insualah chuan a dawih zawk apiang beihrawn an ni a. Chutiang deuh bawk chuan thingtlanga khaw lian ve deuha zu dapho pawh hian anmahni khua theuha mi lian medical officer, SDO, BDO etc., te zu an dap kan hre ngai awm lo ve. Heng officer tam tak hian zu an in a, an thiante pawh an khilai fo thih kan hre ru deuh furin ka ring. Zu an in vanga biak ṭhat theih mang loh an nih changte pawh a awm maithei. An mimal nun leh khawtlangin a tuar a, an chhungte pawhin an tuar ve tho. Zu kan huata kan do rawnna chhan zawng zawng hi heng officer-ho-ah hian hmuh tur a awm ve vek; mahse tumahin kan dap ngam meuh lo chu a nih hi.

            Vêng hmawra eizawnna dang nei lo pahmei leh hmeithai ta bawk hi a ui dawih zâwk bawr tak hian kan bawr leh luih luih mai ṭhin a. Chutihlai chuan kan rilruin officer lian leh politician intihote pawhin an kawl a, an in reng tihte chu hre mah ila kan haw em em hran si lo.

            Zu hi in chhungkhur a tihbuai vang te, khawtlang leh mimal a tihbuai ṭhin vanga hua kan nih pawh hi ka hre ta chiah lo. A awmna hmunin a zir leh a neitu dinhmun kan zuam leh zuam loh azira huaa haw lo mai mai kan ni. Darlawng aṭanga an rawn phurh phei hian kan haw viau mai a. A rawn phurtu nia kan rinhlelh lirthei leh a driver pawh kan hrem huai viau. Camp Area vêng kilkhawr leh Diakkawn vêng bir lama an zawrh hian kan haw em em bawk. Mahse officer ina awm leh lirtheia a phurhte chu kan haw vak si lo. Huat ahnêkin an chilthli far kan inchan siak luih luih a kan association leh pâwl dang danga thawhlawm an thawh ṭhat a, an thilphal ngat phei chuan, “Zu in mi hi an rilru a zau nge nge zel’ kan ti kan ti tawh mai a ni.

10. Kaa Lûtin Min Ti….lo

            Seventh-day Adventist-hovin vawksa ei loh tur, meizial zuk loh tur, kuhva leh sahdah thial leh hmuam te hi taksa tan a ṭha lo an tih hian intithlarau chang sâng fêa Isua thusawi ‘Kaa lûtin mi tibawlhhlawh lo,’ tih chang thlana tai pawng pawnga tan ve a awl khawp mai. Khawi chinah hian nge kaa lutin min tibawlhhlawh lo nia kan hriat erawh thliar hran a harsa ta. Seventh-day Adventist-ho chuan meizial, kuhva, sahdah, vawksa thlenga an thliar sin laiin Mizoram kristian tam zawk hi chuan hengah hian la bawlhhlawh lovah kan inngai a. Tuna kan ngaimawh em em drugs ngawlvei leh zu ngawlveite hian rawn chang thlan ve se eng tin nge kan tih ang? Meizial, kuhva, sahdah tih loh tur tih hi Bible-ah a chuang lo va. Zu in loh tur tih châng (in loh tur tih tak phei chuan a sawi lo lehnghal) lah chu vawksa ei loh tur tih kan hnawlna Thuthung Hlui lamah a chuang vung si. Drugs ruih loh tur, inchiu loh tur tih phei chu a inziak miah lo. Chuti a nih chuan mihringin kan thihpui theih ve ve, taksa tana ṭha lo ve ve tih chinga sim duh lo ve ve meizial zu mite leh drugs ngawiveite hi eng nge an danglamna? Pakhat chiah a awm: Drugs ngawlveite leh inchiu ṭhinte hi an tlêm a, vantlang bâka khawsa leh thilti-ah ngaih an ni a, a saptawng takin deviant anga ngaih an ni. Meizial zute erawhchu kan tam a, mi pangngai dan a ni. Dendrite te hi mi tam zawkin hnimin patling pui pui hian pai fur mai se chu sualah kan ngai awm lo ve. Sahdah intheh ang lek tur hi mawle. Naupang tan meizial zuk hi sual a nih a, puitling tana a ni ve lo pawh hi ngaihtuah tham a awm asin.

11. Mizo Kristian Nula

            Hmanni deuh lawk (21/8/1997) khan Ramhlun North, DIET hnuai aṭangin town bus ka chuang a. Rei vak lo ka chuan hnu-ah nula pakhat hi a rawn chuang ve a. A inchei nalhin a hmêl te lah chu a zûn uai na tawk vela hang ngaihno bei hnâp mai hi a ni a. A duhtu tan chuan duhawm ve chhang chhang tak tur a ni. Chutianga a hmêl leh a incheina vel ka lo ngaihtuah lai chuan chu nula chuan sahdah a phawrh a, a rimtui inhnawih leh a lipstick inhnawih sen tai hlar mai nena inhmeh lo fahran hian a hmuam ta pang pang mai a.

            Ramhlun South kan thleng phei; nula pakhat hi ka bulah chuan a rawn thu veleh a. Chu nula pawh chu a hmel ṭhain a hmaa mi ai chuan a fuke pawh a no nalh mâm tuai ṭha zawk a. A rimtui inhnawihte chu keini ang thingtlangpa tân chuan a vawikhat inhnawih anga inhnawih tur pawhin tuak fê ham ni ngei tur hi a ni. Han en mai phei chuan lang lo liamah ‘engkim’ min han tiam na se chu pastor tan pawh inngaihtuah buai fena tham tur a ni hial ang. Mahse chu nula pawh chuan a rimtui inhnawih man to zawng zawng luahlan vek thei thil rimchhia, Golden Tobacco chu a phawrh a, a hmuam nam ta rum rum mai.

            Heng nula pahnih ka hmuh hian ka rilru chuan, “He mite chu kristian nula diktak an nih hi,” ka ti a. Muslim nula emaw, Hindu nula emaw, Budhist nula emaw chu ni se sahdah, kuhva, tuibur te chu bus chuanna-ah hmuamin an thial kher lo vang. Mahse he mite erawh hi chu Mizo kristian nula kha an ni tlat mai a. Chuvangin Sunday sikul zirtirtu an ni emaw, zaipawl tlar hmasa lama ding ṭhin an ni emaw, KTP budget tuaknaa ṭhahnemngai ber ber an ni emaw, eng kohhran ṭhalai committee member pawimawh tak an ni emaw a dang chuang lo. Nawhchi em an zawrh loh a, an ruih mualpho chhiat lutuk loh bawk a, anmahni an zah loh bawk chuan a pawi reng reng lo. Hei hi mi pangngai dan, Mizo Pathian thu awih dan tlangpui chu a ni. Kan inhmeh khawp mai.

12. Israel Hnam Bo Kan Ni Lo.

            Tunhma deuh tawh aṭang khan Mizo zingah Israel thlah nia inhria, ruih chilha ât phah lek lek kan lo tawh ṭhin a. Hei hi chu America, UK leh ram dangah te pawh an lo chin ve dan a ni a. A mak vak lo. Mizo zinga Israel thlah nia inchhût lût pawlte hian Israel mite leh Mizo inanna engemaw zat an sawi thei a. Mihring ve tho kha an ni a, a dikna mual mualte pawh a awm ta ve ang. Mahse kan inan lohna pakhat sawi duh ka nei ve tlat mai.

            Jeriko a chhun pelh dawn ṭumin Isua leh Zakaia kha theipui kung bulah an inbia a (Luka 19:1-10). Tichuan Zakaia sawmna angin Isua chu Zakaia inah chuan a lêng a, an inkawm ngeih ta phian a ni awm e. Chaw ei tura Zakaia in lam an pan lai chuan a hnung lam aṭangin mi ṭhenkhat chuan chutia eirûk hmangte zinga chaw ei ve mai a tum chungchangah Isua chu an dem zui a. Zakaia hi tunlai tawng takin ‘corruption’ avanga inla mi lian, concrete building lianpui, a dam chhunga a hlawh pawhin a sak theih loh tur neia lirthei changkang ber ber hawlchhuak reng thei kha a ni a. Mahse eirûkna leh hlemhletna nena intimi lian chu Juda-ho chuan an lo ten em em mai niin; a ina lên luh pawh an lo duh lo a nih chu!

            Mizorama eiru ṭhin kan en dan leh Juda-hovin eirûk hmang an huat dan hi a inletling thawk a ni. Juda-ho anga eiru ina lên luh duh loh leh ten rawn te chu sawi loh, kan intlawn siak a ni ber e. Kohhran leh tlawmngai pâwlte pawhin kan pâwl min tanpui duh dâwn phawt chuan an eiruk pawisate chu kan hnar phal reng reng lo. A fel, a tlawmngai, a rilru a zau, a tunlai kan ti zeih mai a. Dikna nena harsa taka pawisa khawl tauh tauh a, pawisa thawh chhuah harsatzia hriaa pawk vak thei lote chu mi rilru zim, hawi zau lo leh Mizo tlawmngaihna nei lovah kan chhuah lek lek zawk a ni. Officer pakhatin a eirûk pawisain tlawmngai pâwl pakhat chu chhiatni ṭhatnia hman tur cheng singhnih pe sela. A eiru ṭhin tih hriain amah pawhin zêp lêm lo sela. Chutihlai chuan kohhran upa fir tak, pawisa nei ve thova kan hriat chuan dik tak leh rinawm taka a thawhchhuah chu pe ve thei lo se tu nge a rilru a zau, a thilphal, a fel tiin chawimawiin parthi kan awrhtir zâwk ang? A chiang viau lo maw?

            Heti taka kan inan loh avang hian Israel thlah chu ni theiin ka inhre lo ve tlat mai.

Thu Belh: Fiamthu

Kimtei sam chu Tuirini lui ruam atanga chhemdam thli rawn thaw chho heuh heuh chuan a chhem leng der der a. Amah chu a khur ru der der bawk a. A sam leng velin ka hmai a rawn tuam chu min han hui sawnsak a. A thaw hak a. “A va nuam tehlul em!” tih pahin min han din hnaih sauh a. A thawk zawnga a hnute insep kang dat dat te, a rimtui inhnawih nam chem chem te, a hmui sen no chek mai kara a hahmai var rual nalh tak lo lang thit thet te, a biang sen no chek te, a hnar zum van mai leh sen var chek mai te, a chalsam tla hniang kara a mitmeng lo lang fiah kak te chu ka mitah chuan thlasik tiauchhum tluka thianghlim, rose par vanglai tluka mawi, Saron phai lili par tluka duhawm, thlasik khaw vawt anga tawrh har, Favang ni chhuak tluka rilru khawih, mihring thinlungin a duhthusam theih sang ber chu a ni. A! ka tilutuk em! Ka hre lo. Tunhma lama ka tawn ngai loh hmangaihna chhum var thianghlim tak chuan ka thinlung chhungril ber chu luh chilhin a bawh chiai chiai a.

            “Kimte,” ka ti a. Min chhang lo. A mitmeng duhawm tak atanga chhanna lo kal chuan thu sang tam tak a hen a, zak hmel sen ap ap chunga min han nuih seih te chu hmangaihna mitmenga lo thlir rengtu tan chuan khawvela thil hmuhnawm ber a ni.

            Tuirini lui ral ngawpui chu a eng sut a. A chung zawn van sang takah chuan sava rual hi an thlawk var siau siau a. Khua chu a thiang vawl vawl a. Hmar lam kawlkil hla takah chuan chhum var thianghlim tak mai hi a thlawk delh delh a. Thlasik ni eng sen phet hnuaia Tuirini lui ruam lang hring dup mai chu rilru hlim em emin kan thlir dun a.

            Chutah zak hmel deuh hian a rawn hawi chhuak a, “Kan inneih ni-ah chuan i rawn tel ve hman ang tiraw?” a tichhuak ta phawng mai a. Ka lu te chu hai mum mum hian ka hria a. Aw tham ṭuak hian, “In inneih ni chu ka tan ṭahna ni a ni ang a. I hlimna chu ka tan lungngaihna, i lawmna chu ka tan hrehawmna a ni. In inneih ni chu ka tan chuan khawvel tawpna ni a ni dawn a nih chu. Ka ruang chungah tal chuan pangpar i rawn dah ve dawn nia aw,” ka ti a. Kimtei chuan, “Ni lo, ni lo. Ka rawn dah hman lo vang. Ka buai nileng zak dawn a. A tuk lehlam ni zawk mai rawh se. I tel lo hian ka awm thei lo asin,” a ti leh a. Kei chuan, “Enga timaw? I awm thei lutuk ang,” tiin ka chhang a. Ani chuan mittui parawl ṭeuh hian, “Kan inneih nia fatu leader-ah kan ruat che a. I tel lo chuan kan awm thei lo,” tiin a inhnit ta faih faih a.  Amah vek chuan zam aw tak leh ngaihno bei tak si hian, “I sa duhzawng tak lawi chal ngei mai kan talh dawn lehnghal. A chek te pawh i duh ṭhin em kha,” a ti leh a. Kei chuan, “E! A lo ni dawn tak e. Min ngaidam rawh. Ka thiam lo a ni. Ka rawn fatu dawn nia. I zârah lawi chek kan han hawp leh hruih hruih dawn a ni a. Ka rawn kal ngei ngei ang,” ka ti a. Kan hlim dun leh ta em em mai a.◊◊