KA LO TAWN VE - REMRUATI

Kum 1997 November thla chawhma lam a ni a. Chutih laia ka awmna khua chu kan khua Thingsulthliah aṭanga kilometer za chuang zeta hla, khaw te reuh te, in za leh sawmriat vel khua a ni. BA pass hlim, tlangval zuan zang tak leh harh vang tak ka ni a, ka awmna khaw tharah chuan Upa Pawl in luahin ka khawsa ve nawk nawk a. Ka kal ngai lohna khua a nih bâkah chhungte han sawi tur pakhatmah kan neih lohna khua a ni a, chuvangin ka awm tirh phei chuan tualchhung mite zingah hriat ka nei lo. Khaw te reuh te a nih avangin a khuaa mite chuan min hre kim thuaiin ka ring a. Middle School awm chhuna thawk thar ka nih avangin mi hriat ka hlawh ve turah pawh ka inngai a ni. Chu chu keima fel vang leh vengvat vang ni lovin sikul naupangten an nu leh pate hnena zirtirtu thar an neih thu an sawi ngei dawna ka rin vang a ni zawk mah. Sawrkar hna thawk hlim ka ni a, hlawh pawh ka la nei ve lo. Ka nu leh pate pawisa min paitir hmangin ka khawsa ve mai mai a ni. Tin, lehkha zir zawm leh ka duh avangin he khua-ah hian awm rei pawh ka tum lo; tum pawh ni ila a theih loh ang.  Hetihlaia ka hnathawk tur pawh hi mi ai kal mai ka ni a, thla hnih emaw, thla tum emaw chauh ka thawk dâwn a ni.

Thla hnih thla thum chauh awm tum mah ni ila sawi tawh angin he khua-ah hian hmelhriat sa emaw, chhungte emaw han belh tur em em ka neih loh avangin an khaw Upa Pawl in te reuh tê chu ka luah a, ka khawsa ho ang reng khawp mai. Bungbel pawh ka nei mumal lo va. Ka in luahah chuan YMA ṭhuthleng ang chi hlui tawh tak pakhat leh ṭhutthleng hniam chi pahnih a awm a. Inleng ka neih pawhin khum aṭang chuan ka kawm mai ṭhin.

November 15 chu khua a nuam vak lo va. Chumi nia kan chawhnu sikul bang haw lam chuan sikul naupang pakhat hi ka haw pui a. Ka pu khan zirtirtu tana naupang hriat chian a ṭulzia leh a ṭangkaizia a sawi ṭhin a, chumi hre reng chung chuan an chhungkaw chanchin chu ka zawt ta a. Amah chu mipa naupang fel ve tawh tak, kum 13 mi vel tur hi a ni nghe nghe a. Ka zawhna chu min chhang zel a. A tir chuan ka ‘aw, e’ liam mai mai a. Mahse an unau chungchang leh a nu leh pa chanchin ka han hriat chian a, ka ngaihtuah chian hnu chuan ka rilru a khawih ta em em mai a. Tihngaihna ka hre lo naa remchang hmasa bera tlawh tumin ka kalsan ta a ni. 

Chawlhkar khat a liam a, ka thutiam chu ka theihnghilh tih tih der tawh a ni. Mahse ni khat chu mipa naupang pakhat hian kartluana sikul chawlh min rawn dil a. Chu naupang chu ka han en chiang a, hman ni lawka ka haw pui, naupang baihvai tak leh khawngaihthlak tak kha a lo ni a. Ka thutiamte kha hre thar lehin min dilna chu ka phalsak a. Chumi zana an in lên ka tum thu leh ka thutiam kha ka lo theihnghilh lek lek tawh thute chu ka sawi a. Thlamuang ta deuh huai niawm tak hian a han thaw hap a. Chutah a kun ngaih a, sawi duh nei niawm tak hian a han ang ziau va. Mahse engmah sawi lovin a chhuak ta hnak hnak a.

Kei, mi haihawt tak mai hian chumi zan pawh chuan leng tura ka intiamna chu ka han theihnghilh hmin leh der mai a. Ka chaw ei kham han leng chhuak satliah mai mai chuan ṭhenawmte dawr aṭanga kan sikul naupang pakhat kal chhuak zauh hi ka va hmu a. Ka thutiam kha ka hre chhuak zawk a. Inah kir leh vatin lêng tur chuan muangchangin ka va insiam a. Thiante pawh sawm lovin ka thutiam tipuitling tur chuan ka chhuak ta a ni. 

Ka len tumna in chu Presbyterian biak in thlang kawngpui bula awm a ni a. A pawn lam aṭanga a lan dan ringawt pawh chuan thu tam tak a sawi nghal a ni. An inawmna min hrilhtu hmel aṭang pawhin chu ina len chu in dang lên nen a inang dawn lo tih engemaw titaka hriat theih a ni a. Chu chuan min tiphur phian zawk bawk.

An kawngkapui thingphel chu a awn hle tawh a. Chu chu an in âwn vang a ni pakhat. Pawn lam aṭanga a kalhna tur an siamte chuan awm dan mumal pawh a nei tawh lo ni berin a lang. Bang chhak lam, sumhmun bang chu a bal deuh vek tawh a. An in luhna tura an thing dawhte chu thlâk a hun tawh khawp mai. Kawngkapui ka thlen dâwn ṭep chuan engemaw titak hian ka lut hreh leh deuh ta tlat mai a. Ka han ding deuh det a, ka kir leh mai dawn em ni aw tia ka inngaihtuah lai chuan in chhung lama mihring na tuar niawm tak mai han rum dat dat ri hi ka hre leh tanghal a. Chutah a reh leh ta vang vang mai a. Ka thin chu a phu dup dup a, ka kir leh ṭhelh a ni. Zing lama lên ka tum ta mai lo leh tumah hruai lova ka kal chu ka inchhir rum rum mai. Chutia ka inngaihtuah lai chuan kan sikul naupang ka sawi kha a rawn chhuak a. Khua a thim deuh tawh avangin a hmel chu ka hmu ṭha mai thei lo lehnghal a. Ka tum laklawh tawh si a, chu bakah mipa naupang chuan min rawn hmu ta bawk si a. Hreh rilru deuh chung chuan ka zui lût ta a. 

In chhungah chuan electric bulb pakhat chauh hi a inkhai a. Thukah chuan bel ung fahran mai hi a inchhuang a. An thing tuah chu a alh teng teng a, a ri ṭhet ṭhet bawk a. Tin, chu inah chuan mut pindan pawh a awm chuang lo va. Khum pahnih a awm a. Thlang lam khum chu puan chhe tê hian a inkhuh a. Bang chhak lam nghenga an khum dah erawh chu puana an zar hliah avangin khumah chuan eng nge awm ka hmu thei lo. 

Chhak lam khum chu hmu thei lo mah ila thâwm a rawn chhuah avangin mihring an awm ngei tih a hriat theih a. Kan sikul naupang ka zui luh kha chu khum sirah chuan a va ding a. A ke chauh ka hmu thei nghe nghe a. Eng engmaw ni hi a va sawi zat zat a. A ṭawng chu a zawih deuh avangin eng nge a sawi ka hre lo. Na tuar rum ri hi a rawn ri leh dat dat a. Mi han biak mai tur an awm loh avangin ka hrilhai ang reng khawp lehnghal! Chutia ngawi renga minute nga dawn lâi ka din hnu chuan puanzar chu a rawn inkeu va, nula hmel fai ving veng, sam sei hnilh hnelh, inngaihtlawm hmel tak mai hi a rawn chhuak ta a. “E he, i rawn lêng a ni maw? Mama te zirtirtu thar chu em ni i nih? I va fel ve. Keini in ve hi zawng, a lênna tlak loh asin,” a ti a. Chutia a tih veleh chuan a hmaa ka hriat miah loh thil rimchhe zet mai hi ka han hre thar lehnghal a. Chutah a chhan dan tur ka han hre ta mai lo pek a. Amah bawk chuan, “Kha lo lêng ṭhu rawh,” tih pahin thingphel hlui kilhkhawm ṭhutthleng hniam tê mai chu min rawn pe a. Ngawi rengin ka ṭhu ta a. An chanchin han zawh zawm dan lah chu ka hre lo khawp mai. A hma khan an ṭhenawmte hnenah lo zawh lâwk diam awm tak hi a ni a, a nachang ka lo hre lo a ni. 

Chutia ngawi renga ka ṭhut lai chuan an mipa naupang chu no lian hlui tawh tak maia thil engemaw chawi hian a rawn chhuak a. A thil rawn chawi chhuah chu a hmaa thil rimchhe zet mai ka hriat ngei kha niin ka hria a. Pawn hmuh phâk lohah chuan a va paih a, ngawi rengin puanzar phenah bawk chuan a no ken chu a rawn luh pui leh ta a.

In chhung boruak chu a nuam lo ngei mai. Ka lêng lût ta kha ka inchhir deuh viau nghe nghe a. Han chhuah leh ringawt lah chu ka hreh deuh tawh si. Ka hmâa nula ṭhû lah chu a ngawi zui ta mai bawk si a. Titi han vawrh chhuah tur lah chu ka hre lo khawp mai lehnghal. Chutia ngawi renga kan ṭhut lai chuan puanzar phen aṭang chuan aw mak danglam em em, mihring aw a ni ang tih awih har rum rum khawpa rapthlak leh ṭihbaiawm hian “Mami,” tiin ka bula nula ṭhu chu an rawn ko a. Ka phu chiang kher mai. Chutia ka phu zawk chu nula chuan a lo hmu lehnghal a, ka zak rilru khawp mai. Ka chhemthei ken lai chu ka thlauh tawp a, hlauvin ka tlan chhuak lo chauh a ni. Ka hmulthi a ding sung sung a, ka khur ru der der bawk a, inthup hram hram chu ka tum naa puanzar phen aṭanga aw lo chhuak chuan mi râp em avangin ka in-control hman lo a ni.

Nula chu hmanhmawh takin a ding chhuak a, puanzar phena a lût tur chu a rawn hawi lêt a. Ka lêng ve chu a lungawi lo zawk niawm tak hian ka han hmu nghe nghe a. Nuam lo tak a ni. Nula lût chuan, “Eng nge i duh?” a va ti niin ka hria, a ṭawng zawih em avangin a thusawi ka hre chiang thei lo. Ka aw hriat râpthlâk zet bawk chu a rawn ṭawng chhuak leh a. A hmâ aiin ka hlau lehzualin ka hria. Eng nge a sawi ka hre pha lo; mahse a ri ringawt pawh chuan hmulthi a tiding ur ur thei a ni. 

Ka rilru-ah zawhna a rawn awm leh ta. Eng vangin nge he mite in hi hetia fal deuha a awm? Enga ti nge tumah an lên luh ve loh? Nula khan enga ti nge min biak mang loh? Naupang pawh khan min be miah lo tihte ka ngaihtuah a, ka hlau ta tawlh tawlh mai a ni. Puanzar phên aṭang chuan thâwm râpthlak zet mai chu a rawn ri leh ta rut rut mai a. Eng nge a sawi ka hre thei lo. Nula chu a phun malh malh a. An reh leh ta daih a. Hun a rei hmâ hle mai. Ka sana chek ri chu ka ngaithla a, a ring duh hle a ni. Chutia ngawi reng, hlau rilru taka thil awm dan ka nghah lai chuan kawmchhak kawng pheiah hian patling pahnih pathum niawm tak hi an rawn inbe phei lawng lawng a. Rawn lût ve se hi ka lo tikhawp mai a. Mahse chutia beisei taka ka lo nghah lâi chuan ka awmna in zawn chu an lo thleng a, an ngawi ta daih mai a. A reh hlen ta vang vang mai a ni. 

Nula chu a lo chhuak leh a. Mi be lovin sumhmunah chuan a chhuak tlang a. Eng nge a tih ka hre lo. A rawn lût leh a, mei chu a rawn chhawm ṭha a. An thil chhuan lâi so bawrh bawrh rawn suan pah chuan tihian a ti ta a. “Min hre chiang lo a ni. Min hre chiang la chu i rawn lêng duh miah lo vang. Va haw leh ta la. Min rawn theihnghilh hmiah ang che. Tunkar chhung ka nau sikul chawlh i rawn phalsak avangin lawmthu ka sawi a. Lo phal lo pawh ni la a chawlh tho a ngai dawn a. A chawlh hlen pawh a ngai zawk hial mai thei,” a ti a. Sawi tur a vang hle mai. “In harsatna chu ka hre pha lo va. Engpawhnise harsatna in neih chuan min hrilh hreh lo vang che u. Ni e, khaw nge, hmun danga lên ka duh bawk nen; ka haw phei tawh ang e,” ka ti a. Chutihlai chuan puanzar phêna mi chuan a rawn ko leh ta a. Ka hriat hnu mah ni se a aw chu a râpthlâk em avangin ka phu leh ta zawk mai a. Ka zak rilru khawp mai. 

Nula bawk chuan, “Mang ṭha le. Min hriat chian loh vanga rawn lêng mah ni la i rawn lêng hrim hrim hi ka lawm khawp mai. A ṭul chuan kan chanchin hi ka la hrilh ang che,” a ti a. Hmanhmawh ru tak, hmanhmawh lutuk anga lang duh si lovin ka chhuahsan ta a ni. 

Kawngpui ka han thleng leh chu ka thaw huai a. An in chu ka han thlir kir leh a, in chhe tê, a chung thlang lam di, a chhak lam rangva a ni a. A hlui tawh em avangin a âwn deuh tawh nghe nghe a. Thlang lama a tluk loh nân thirzaiin an pawt nghe nghe a ni. Thla a en loh avangin an in awm dan dik tak chu chiang takin ka hre mai thei lo. Hlauhna bawk chuan min rawn man leh a, ka hmulthi chu a rawn ding leh ta sung sung mai a. Hmanhmawh takin ka kalsan ta a ni.

Ka awmna khua chu khaw tê tih takah zanah chuan a reh hmâ hle a. Electric current a awm loh zan phei chuan khawlaiah mi veivak hmuh tur an vang thei hle. In ka va thleng chu ka khumah chuan ka ṭhu chawrh a. Chumi zana ka thil tawn chu ka ngaihtuah zui ta reng a. Zawi zawiin ka hlauhna te chu a lo reh hret hret a. Rilru fim lehzuala kan han ngaihtuah leh chuan thil awm dan ka zâwt chiang ta lo kha ka inchhir leh ta deuh a. Ka rilru chu ka han tipau khauh leh a, ‘Naktûk khawvar veleh ka va kal ṭha leh ang,’ ka tichhuak ta ngawt a. Ka han ngaihtuah chian zel hnu phei chuan ka nula hmuh pawh kha nula hmelchhe lo tak, a hawiher aṭang pawha nula pangngai tak, a khaw têt phû lova hmêlṭha ve tawk tak tur niin ka hre leh ta zel a. Kan intawn dan boruak phei chuan zir se kha ai khan ka hmu hmelṭha lehzual dawn niten ka hre nghe nghe a ni. 

Ka mumang rapthlak zet avang chuan zing dar thum velah ka harh a. Thawhphan pawh ka nei miah lo. Che lovin thil awm dan ka han ngaithla vang vang a. A reh tlawk tlawk a, a thim bur bawk a. Ka mut dâwna electric êng te kha a lo thim ṭhap tawh a. Ka zun lah chu a chhuak em em lehnghal. Zan dang aia hlauh rilrûk deuh mah nâka lai chuan ka lênnaa ka thâwm hriat ang deuh mai kha hre tlat hian ka han inhre lehnghal a. Zung tura chhuah pawh huphurhawm tak a ni.

Hlau rilru deuh tak chungin kawngkapui chu ka va hawng a. Pâwn te chu zan dang zawng aia vâwt vur hian ka han hre thar a. Ka in bul zun ina ka va zun lâi te chuan aw râpthlâk deuh ang kha hre tlat hian ka inhria a, ka hlau khawp mai. 

Ka zung zo chiah chiah tihah chuan kan chhak tlang thlanmual bul ngaw dur khup mai aṭang hian eng thâwm emaw ni hi a rawn ri thla khut khut a. Rang fêin in chhûngah chuan ka lût a, rizai hnuaiah inthawlh nghalin thawm chu ka lo ngaithla a. A ri khut khut chu a zawi tial tial a, a reh ta vang vang mai a. Ka harh phahna ka mumang chu ka han ngaihtuah kir leh a. A tak tak a ni lo chu ka lawm ngei mai.

Ka mumang chu hei hi a ni: Kan khua Thingsulthliah chhak lama lui pakhat Tuirini luia suar pakhat Kaihdêp suar kan tih thlang lawkah hian ka ṭhiante nen lên kan lo dêng a. Kan dêng chho zel a, Kaihdêp suar chhak li thûk tak mai hi ka han thleng a. Chu li bul lung tolawt chungah chuan pa pakhat, pa tê lam, chal kawlh deuh, lên dêng ve tho hian sangha pakhat hi a lo khai dar dar a. Chutia ka en reng lai chuan luiah chuan a zuang lût a, a pil ta vang vang mai a. Pil rei ka tih em avang chuan mak ka tideuh a. Chutia mihring tui lût pangngai luh chen aia rei fê a lût ka hmuh chuan ka hlau ta viau mai a. Chutah li atang chuan a rawn chhuak leh a, pa lian em em maiah hian a lo chang a. Ka awmna lamah chuan a rawn chhuk thla ta mai a. Ka hlau lutuk chuan tlanchhiat ka han tum a, ka tlan thei ta reng reng lo mai a. Ka lên hrui chu lungpui pakhatah hian a tâng a, chumi ka han pawt chhuak chu ka ke a tang leh a. Ka ṭhiante chu ka han au va, hmuh tur reng reng an lo awm tawh si lo. Paliana lah chu a rawn pen thla thoh thoh mai si a. Ka hlau lutuk chuan ka ke tâng chu ka han phih vak a, a ri bur a, ka harh nghal zawk a. Ka khum bul bangrel chu a ri bur bawk a. Chu chu ka mumang chu a ni.

Zana ka lênna bawk chu ka ngaihtuah zui leh a. Nula kha ka rilru-ah chuan a rawn lang a. A hmêl leh a hawiher enin he khaw te reuh têa sei lian hi a ang lo riauvin ka hria a. A hming tal ka lo zawt lo kha ka inchhir rilru khawp mai. Mahse a hun laia ka thil tawn khan mi a hneh em avang leh ka hlauh em avang khan ka zawt ta lo a ni a, ka inthiam tho mai. He khua-ah hian thla khat emaw chauh ka la awm avangin mi ka la hre vak lo va. Ka hriat ngai loh thil tam tak hriat thar tur nei dawnin ka inhre nghe nghe a, chuvang chuan ka huaisenna zawng zawng sawm khawmin ka va lêng nawn leh ngat ang tiin ka han intihuai chawp a, chu chu ka mitthilhpui leh ta a ni. 

Ka han harh leh meuh chuan khua a lo eng uarh tawh a. Kawtlaiah naupang an ri nak nak a, âr a khuang a, vawk rilṭam an ngêk a, bawng an bû a, zing ṭawngṭai inkhawm tur an inzui diah diah bawk a. Khaw êng hian mi a lo muan thei khawp mai a lo ni. Chutia khua a rawn ên a, ni a rawn chhuah tâkah chuan a hma zana ka hlauhna zawng zawngte kha vawm bo ang duak a ni. Ka lênna ngaia va lên leh ngei chu ka tum ta a. Mi ka sâwm ang nge sawm lo vang tia ka inngaihtuah lai chuan kan headmaster a lo kal a, ka in luah rawn hmuh ve hrim hrim a duh thu te chu a sawi a. Inah chuan ka hruai lût a. A han hawi kual vat vat a. “Parawl nan chuan a tawk lek a nih hi. Mahni chauha in lian pui mai luah ai chuan hetiang in tê deuh luah hi mipa chuan kan tlin tâwk chauh a ni. Kei pawh he khuaa ka awm tirh chuan in te reuh tê ka luah a, a nuam ve rak rak khawp mai. Tihian i awm ve reng ang a, thla hnih khatte i awm chuan nula hmelṭha tak tak i hmu i hmu thuai mai ang. Kei pawh ka awm tirh chuan lênna tur hi ka hre lo khawp mai a. Mahse thla ruk a vei hmâin nula rim tur ka hre ṭeuh mai a ni. Kum khat ka awm hnu phei chuan nupuia neih tlak ka hmu fur tawh a nia,” a ti a, a nui ruh ruh a. |hut pawh ṭhu lovin a chhuak leh ta nghal a. 

Ka chaw chhum lai chu ka suan a. Chawhmeh chu zan hmasa lama a ṭhing rin tur a awm avangin siam a ngai lo. Tichuan nizan lama ka lênna chu chiang lehzuala en tumin ka chhuak ta a. Ka lên tumna chu sawi tawh angin Presbyterian biak in thlang kawng hnuai, in hnai ber aṭanga fit zahnih zet turah hian fâl deuh hlekin a awm a. Kawng rawn ân chho mai lovin kawng aṭanga fit sawmhnih velah a ding âwn deuh bai a. Pindan hran han nei tur khawpin a lian lo. 

Nizan khaw thim laia hlau em ema ka hawsan ang kha chu khaw êngah chuan ka ni tawh lo va. Mahse kawngkapui chu a inkhar phui hmêl êm avang chuan ka lût mai ngam lo deuh a ni. Kawngka chu ka han kik a; tuman min chhang lo. Zawi têa ka han pawt chhin chu a inhawng ta mai a. “In awm em?” ti chungin ka lût a. Tumah ka hmu lo. Khum hliah tura an puanzar chu a lo la inzâr reng a. A phênah chuan an awm a nih ringin ngaihtuah chiang mang lo chuan ka zu keu ta a. Awi, ka rei, khawvela ka thil hmuh tawhah chuan a la râpthlâk ber awm e. 

Chu khumah chuan mi pakhat hi khum lu lam bang ngheng hian a lo ṭhu mû a. A âwm chin chung lam chauh lang thei tur hian a lo awm a. Thlang lam tukverh aṭanga êng lo lût avang chuan chiang takin a hmêl chu ka zu hmu nghal a. Ka hlau lutuk chu ka ṭê ṭhawt a, puanzâr chu ka theh thla thuai a, hmanhmawh fêin ka tlan chhuak ta a ni.  

Thaw hlawp hlawpin kawngpui chu ka han thleng chho va. Ka lam pana mipa naupang pahnih hnawm paih tur niawm tak rawn kal ka hmu ringawt te chuan min tithlamuang huai huai mai. Ka hlauhzia leh ka thin phût nasatzia chu pui tak a ni ringawt. Khuma ka mi hmuh kha mihring a nih chuan khawvelah a anpui mi dang an awm lo tawp ang.

Ka mihring zu hmuh chu hmeichhia nge a nih mipa pawh ka hre hrang lo. Zan lama a aw ka hriat pawh khan mipa nge a nih hmeichhia ka hre hrang thei lo a nih kha. Ka zu hmuh dan chuan a mit kha a tung zawngin a meng a. Hnâr ngul nei lovin a chiam bui a, a kaw huau bawk a. A hmui chu a ner nasa hle a, a sawi bui bawk a. A ner han tihsatliah hian a rapthlâk dan a sawifiah zo lo. A ha hmâi hnuai lam tlêm a lang a, a chung lamah chuan ha a nei miah lo niin ka hria. A âng bui a, a lo thaw ri hruk hrûk a. Sam mumal pawh nei lovin a awmchhun chu a hreu nasa hle bawk. A hmêl chu hang han tihdawna ni chiah lo, a rapthlak tawka dum leh vâr inpawlh ni berin ka hria. Lem ziak thiam tân pawh kha âia rapthlâk khan mihring hmêl emaw, ramhuai hmêl emaw a ziah theihin ka ring lo. 

Kawngpuiah chuan ka ding vang vang a. Mi kal vel lah chu an awm mang lo lehnghal. Ka thin chu a phu dawt dawt a. Ka tiril a khur nasa khawp mai. In chu ka zu thlir thla leh a, mi rap kher mai. Chutia ka din reng lai chuan zan lama nula ka hmuh ngei mai kha biak in lam aṭang chuan a rawn chhuk a. A hmêl a ngui hle a. Lungngaihna nasa tak tuar hrep ang mai a ni. Mahse chuti khawpa hmêl ngui leh lungngai hmêl a pu chung chuan heng lai vel nula dang ka hmuhte ai chuan a hawiher a felin a changkang a, a zei thlap mai. A thawmhnaw inbelte chu a hlui tawh hle a, mi tam takin an hak duh tawh loh tur ni hialin ka hria. Kawngpui a rawn thleng thla a, ka zâwn a rawn thlen lâi chuan a kun tlat a, mi hre awm pawhin a lang lo. Min kal pel chiah tih chuan ka lam pana pa pakhat rawn kal nen hian an intawk ve chiah bawk a. An inbe miah lo. Nula chu an ina a luh thlengin ka thlir zui a. Ka kalsan ve ta a ni. 

Haw kawngah chuan mak tihdeuh mai ka nei thar thut! Thla khat dawn lai he khua-ah hian ka awm tawh a, tuman chu mite chhungkaw chanchin leh an awmpui mihring hmêl râpthlâk zet mai chanchin chu min la hrilh miah lo va, an inkawm honaa an sawi thawi awm pawh ka la hre miah lo. Khatiang kha a nihna a rei tawh a, ngaiah an lo nei fê tawh a, chuvanga sawi ngai tawh lo zawk pawh an ni thei. 

Ka rilru-ah chuan chu mite unau leh an awmpui mi râpthlâk tak mai chu a cham reng a. Nula pawh kha nula hmel chhe lo tak niin ka han hre thar leh a. Chutah kan han inngaihtuah chiang leh deuh a, khatia hlau em em maia ka tlanchhuak kha ka zak leh hnuhnawh deuh bawk a. Ka han inngaihtuah harh leh deuh a, ka kal leh chuan ka tlanchhe tawh lo vang tiin ka thla a muan leh tak deuh hnu chuan ka inngaihtuah ṭha leh ta a.

Chumi nia ka sikul kal chu ni dang aiin ka ṭawng tlêm deuh a ni awm e. Kan thawhpui pakhat chuan a chhan min zawt ta hlawl mai a. A chhan diktak sawi lovin chhuanlam dang ka han siam hmasa phawt a, mahse dik theia ka hriat chiah loh avangin a hma zana ka thil tawn leh zing lama ka thil va tawn tharte chu chiang takin ka sawi ta a. Min zâwttu chuan a lo la thutak viau lehnghal. A chil a han lem khawlh a, rilru kamtu eng emaw tak nei ang hian a han thaw hap phawt a, min hrilh chiang dawn emaw tia beng ka lo dawh reng lai chuan a tho thut a, thawh pah chuan thil awm dan a hriat chian bik loh thu leh a hre chiang ber tura a ngaih MUP president Pu Liantluanga zâwt mai tura min duh thu chu a sawi ta a. Ka thil hriat duhtak min hrilh lo naa ka lawm tho ve. Thil hre chiang hmasa lo leh zawt hmasa lo chuan ka kal tawh lo vang tiin ka rilru ka siam ta zâwk a.

Sikul kan bang a, zanriah eitur pawh ka buatsaih fel tawh a, tihtur dang vak ka nei lo. Pu Liantluanga chu ka in luah bul maia awm, pa thil hre zau tak leh an khaw parawn ber a ni a, ka thil hriat duh chu kan thawhpuipa min rawn angin zawh ngei ka tum ta a ni.

Pu Liantluanga chuan tihian ka thil hriat duh chu min hrilh ta a:

“He mite chhungkaw chanchin hi sawi a nuam lo khawp mai a. Kan khua pawh hian tunah hi chuan ngaiah kan nei deuh tawh bawk nen; kan sawi kan sawi tawh lo. Mahse min zawh miau chuan thuruk ni chuang hek lo, kan sawi mai a ni ang chu. A hre chiang bertu leh hre tam ber pawh ka ni maithei a ni.

“Tuna i hriat duh chhungkuaa la dam chhun pahniha a upa zawk nula saw a hming chu Lalremruati a ni a. Ruati tiin kan ko mai thin. Kum 23 emaw 24 emaw a nih ka ring. Ka rin sual pawhin kum hnih khat bâk a ni lo vang. A nau mipa naupang saw Malian tiin kan ko mai a, a hming diktak pawh ka hre chiang lo. E, ngawi teh, Lalliansanga a ni e, ka hre leh ta. An unau saw an khawngaihthlak khawp mai. An thawnthu pawh saw sawi tham fê a awm a, a tawi thei ang berin a tlangpui chauh kan sawi ang e.

“Kum 1993 khan kan khua hi a kang vak mai a. Kan khaw in hi a kang fai deuh vek a ni mai e. Kan biak in leh a bula biak in chawkidar quarters bakah midil sikul chiah a kang lo a ni. Kan chhêk in leh buhzêm a kang vek si a, kan ṭam nasa khawp mai. A thei thei chu biak in kawt leh sikulah te kan inkulh hlawm a. Chutia kan khaw kang ta vak mai chu kan ṭhenawm khuate leh sawrkar lam pawhin min khawngaih em em a; ṭanpuina pawh kan dawng nasa khawp mai. Dai hnaia thingtuai pu khawmin mahni in tur ṭheuh chu kan sa leh ta sang sang hlawm a. Kan khaw ṭhenawmte pawhin min rawn pui nasa khawp mai.

“Chutia mahni in tur buaipuia kan phusak suau suau lai chuan he mite chhungkua hi an rawn lang ve ta nawlh mai a. Tuna an awmna-ah sawn in an rawn sa ve tawp mai a. Kan khaw ṭhenawm atanga rawn hnatlang ṭhenkhat chuan tute nge an nih a, kan khaw mi leh sa dik tak an ni nge ni lo tih hre lovin an in sa chu an rawn pui ve mawp mawp a. Kan han inchin fel a, kan han hriat chhuah meuh chuan tisawn an lo awm ve ta reng mai a. Inhnawh chhuah leh tak tak thu awm hek lo; tisawn an awm ve ta reng mai a ni. Hmeithai an ni a, an khawngaihthlâk khawp mai.

“An rawn awm aṭanga kum hnihna-ah an mipa upa ber chu a lui kal a bo va, tun thlengin a chanchin hi kan hre zui ta lo. Khawtlang pawhin kan zawng nasa a, a khuangcher bo hmiah mai a ni. Tuna an damlo kawl lâi saw an nu ber niin a lang a. An nu tak tak a nih leh nih loh pawh tuman kan hre lo va, eng natna nge a neih pawh kan hre lo a nih chu. An nula erawh saw chu a felin a hawihhawm khawp mai. Aizawlah college te pawh a zu kal ve lawp lawp a. Mahse a u thih aṭang kha chuan kal zawm thei tawh hek lo, tisawn a nu saw a buaipui tawp a ni ber mai. A natna saw kan hre lo va, zawh enah pawh kan en vak lo. A tlawmngai zual hian ṭanpuina hi an pe leh zauh ṭhin a. Kan en ve mai mai a ni ber e,” a ti a. A thusawi lai chu a han chawl deuh dat a.

A thusawi han chawlh det lâi chu chuhin, “A nih leh an nu ber saw a natna a rei tawh em? A hmêl saw i hmu ve tawh reng reng em?” tiin ka lo zawh belh a. Ani chuan, “An rawn awm tirh atanga saw tia awm tawh saw a ni a, eng tia rei nge saw tisâwn a awm tawh pawh tuman kan hre lo. Kan khua-ah hian kum li emaw chauh an la awm bâkah mi hian kan nêl lo em em mai a. An tunhma lam chanchin pawh hi kan hre meuh lo a ni ber. A hmêl rapthlâkzia an sawi ṭhin chu kei pawhin ka awih mai lo va. Mahse ka va hmu ve chiah chu mihring hmel hi a ni lo ti ila kan daw hauh lo vang. Hmuh leh pawh ka duh tawh lo va, a hmuh pawh ka hmu nawn leh tawh hek lo. Anmahni pawh sawn mi hmuh an duh vak lo va, puana an zar hliah reng loh leh an khuh deuh reng mai niin an sawi. A dik ang. Mi hmuh theiha tihlan reng chi pawh a nih loh saw. I va hmu ve tawh reng reng em?” tiin min zâwt zui a. Ka hmuh ve tawh thu leh mi rapzia chu ka sawi ve mai a. 

“Khawi lam aṭanga rawn pêm lût nge pawh in hre lo a maw?” tiin ka lo zawh belh a. Ani chuan, “Hre lo. Tuman kan hre lo. Vawikhat chu keimah ngei pawh hian ka zâwt tawh a. Min chhang mumal lo khawp mai. Chumi ṭum chuan kei pawh hi ka lungawi chiah lo va. Ka lo thinchhe deuh bawk nen; a khak pawh ka khak deuh hial alawm. Mi ṭhenkhat chuan Burma lam aṭanga rawn chhuk an nih an ring a. Manipur lam aṭanga rawn pêm lût nia sawite pawh an awm a ni awm e. A enga pawh chu nise kan khuain hetiang mi mak danglam, a van tla niawm tak mai kan kawl reng hi nuam lo tih chang kan nei fo ṭhin. Kohhran hmeichhia hian an ṭanpui zauh zauh a.  Mahse a tihngaihna tak chu kan hre bawk si lo. Thil dangah khawtlang tana an hnawksakna awm lah chu kan hria a ni bawk si lo va, tisawn kan kawl ve reng mai a nih hi. Tin, mak deuh mai chu khaw dang aṭanga an chhungte rawn tlawhtu awm an awm ngai miah lo leh anmahni pawhin an sawi lang ngai miah lo saw a ni,” a ti zel a. Ngaihnawm ka ti bawk a, sawi zawm se zel se ka ti ngei mai.

Pu Liantluanga chuan a sawi zawm leh a. “An damlo kawl hmêl rapthlâk tak mai saw nichin khân sawtianga awm sa saw niin ka han sawi rawk naa a tir chuan sawtiang em em saw a ni bik lo va. Mahse an rawm awm tirh lam pawh khân rapthlak tawh tak chu a ni tawh tho mai. Hmeichheho phei chuan an hmu ngam lo reng reng. Kum khat emaw chauh kan khua-ah an la awm tihah sawtiang sâwn a zual ta vak mai a ni. A hmutu apiangin kan hlau va. Hmeichhia phei chuan an en ngam lo. Mipa tan pawh a dik tak chuan en ngam harsa tak a ni.

“An in lah saw an sakna a la rei loh tehlul nen a hlui hmel em em mai a. An vanduai khawp mai. Tunah hian khawtlang hruaitute hian saw âia ṭha ve deuh hleka saksak an tum niin ka hria a, an tihsak theih chuan a lawmawm ngawt ang. Kan VCP chuan favang awllên lai emaw, Christmas awllen lai emawa sak hman an tum deuh niin a sawi a. Favang awllen lâi khan an sa hman ta si lo va, Christmas vuak vet mi awl lâi hian an sa dâwn ni maw ka ti mai. Kawngpui ân tura sak an tum a ni awm e. A tira an han sakna hmun hrim hrim saw a mak ve reng reng bawk a. A remhriat loh thlak ngawt mai,” a ti a. A sawi zawm leh hmain midang an rawn lût a, kan titi kal lâi chu kan titâwp ta a ni.

He khua-ah hian tuikhur pathum a awm a. Tui chu an hnianghnar ang reng khawp mai. Khaw chung tlangchhip bul mai atang chuan luitê pakhat hi a luang a. Chu chu khaw chhunga lak tumin ruahmanna an siam mêk bawk. An tuikhurte hi a hlat lem loh avang leh duh tawk chawi tur a awm reng avangin an hmanhmawh lutuk lo niin ka hria. Ka awmna vêng tuikhur chu Remruati te chuan an rawn ring ve nghe nghe ang tihte chu an awmna vêng atanga chhût pawhin thil chiang sa a ni.

Ka rin aia hmâin Remruati nen chuan kan inhmu leh hmâ a. Mi tlêm lai chuhin ka thawmhnaw tlêm tê chu Nilai zing ni chhuah rualin kan vêng tuikhurah chuan ka zu su a. Remruati pawh a lo insu ve a. Ka zu thleng ve chu zah hmel tak hian a kun tlat a. Mi pawh en lem lo chuan, “Hetah hian insu rawh,” tiin a ṭhutna lungpher chu a thawhsan a, lehlam lung chungah chuan ṭhuin a thawmhnaw ken chu a su zawm leh mai a. “Hetah pawh hian ka su thei tho alawm,” tichungin min kawhhmuhna lai chu ka pan ta tho va.

Inbe lova kan insûk dun mawlh mawlh lai chuan thil hriat chhuah ka nei ta thut mai a. Chu chu a thawmhnaw sûk ho bal em em mai leh a chhe hlawm em em mai chu a ni. Ka ngaihbel emawni amah pawh chu zak deuh hle hian ka hre ta nghe nghe a. A thawmhnaw sûk sa chu zâr pawh zâr lovin a bucket hlui tawh tak maiah chuan a khung zel a. 

Biak zawm ka châk hle naa bul han ṭan mai dan ka hre si lo. A insuk zawh dawn tawh lamah amah zâwk chuan, “I rawn insu ve teh khiat a. I insu ka vawikhat hmuhna a ni. Kan khua-ah hian awm rei i tum lo vang tiraw?” tiin min be hmasa ta a. Kei chuan, “Ka insu ve zauh zauh asin. He khua hi nuam ve riauvin ka hria a. Min chelhtu awm se chu cham hlen ve mai pawh ka hreh hleinem,” tiin fiamthu ka han rawlh zauh a. 

A nui var var a. A thawmhnaw inbel leh a hmêl chu inhmeh lo riauva hriatna ka han nei thar thut a. A ha hmâite chu a rual ṭhain a vâr nalh hle a. A hmui pawh zing khaw vawh lai mah ni se sen mâwi tak a ni. Tuikhura awm mêk, tuiin a chiah no lai a ni bawka a keṭhiahte chu nalh ta riau hian ka han hre thar a. A hnungzâng vaw pha tawk vel a sam bu mâwi tak uai thla te chu inhmeh hle hian ka hre bawk a. Ka rin ang ngeiin a ke sil turin a khûp no a han tilang zauh chu nalh tak a ni tih ka lo hmu hman bawk. 

“He khua-ah hian tumah inchelh hlentir duh reng reng suh. In khua-ah haw la, lehkha te zir zawm la, he khua hi chu theihnghilh tum hmiah rawh. Chu chu i tân a ṭhat ber ka ring,” a ti ta daih mai a. Fiamthua sawi mai ka ni a, fiamthu vêka min chhân ka beisei lâia thutak ang reng taka min lo chhâng chu ka hrilhai ta ang reng khawp mai. Fiamthu thova chhan ṭha zâwk dâwna ka rin avangin, “Chu he khua hi chuan min lo duh lo hle tihna a ni maw?” ka han ti a. Inthiam loh deuh niawm taka han thaw halh pah hian, “E khai, ka chhang sual nasa che a nih chu. He khua hian a mamawh che a, awm reng thei la kan tingawt ang. Mahse i hmêl leh i khawsazia en hian he khaw te reuh têa awm hlen duh tur hmêl hi pu lo hle chein ka hria a, chuvanga khatia han timai che kha ka ni zâwk. I duh phawt chuan chelh hlen châk tak tak che hi kan tam viau tur asin,” tiin nui deuh sâng chung hian min chhâng ta a. 

Chutia min chhannaa “Kan” tih a han telh zauh chu inthiam lo niawm tak hian a han zak der deuh a. A hmâi sen ap ap leh a thâwk zawnga a hnute insêp kang dat dat chu hmuhnawm ti takin ka lo en reng a. A insûk zawh hnua a ke han nawh muan dan velah chuan min nghak ru deuh niin ka hre bawk a. Chuvangin, “Min lo nghâk rawh. Ka insu zo ṭêp tawh a nia,” tih pahin ka kekawr sûk lai chu a hma aia uarin ka han nawt sawk sawk a. Ka insu zo chu a ni mai e.

Kan haw dûn a, kan inbe tlêm hle. An in lama min pênsan turin, “A nih leh aw. Vawiin chu in sikul ang maw?” a tih ka chhan bak chu kan inbe meuh lo.

Chumi zan chuan lên phei ngei ka tum leh ta a. An damlo kawl hmêl râpthlâk tak pawh kha hmu leh ila a hmâ ang em em kha chu ka nih ka ring tawh lo. Ka beisei ang ngeiin an unau chauhin an lo awm a. An damlo hmêl pawh hmu lovin chumi zan chuan dârkâr khat vel ka lêng a. A diktak chuan khatiang khawpa hmêl rapthlâk kha chu a hmuhnawm lama en chuan hmuhnawm tham a ni dâwn a. Hlau deuh mah ila tihpalh thil thua han hmuh leh chu a chakawm ve deuh roh tho mai.

Thlasik chawlh a lo thleng a. Kei chu kan khua Thingsulthliahah Christmas hmang turin ka haw ta a. Ka haw ta a, ka han tinghal ngawt naa ka haw hmâ chanchin tlêm sawi ila a ṭha awm e. Ka hnathawh hi zirtirtu pakhat dam lo âi kal mai ka ni a. Ka graduate hlim tihtur hre lovin ‘chona’ angah ngaiin ka zawm ve mai a ni. A ai ka awh nu chuan January thleng kalsak turin min ngên a. Tihtur dang tehchiam ka neih loh avangin ka lo ‘yes’ ve mai bawk a. Kan khuaa ka hawn dâwn zân chuan Remruati te in chu ka va lêng leh a. Ka lêng zen zen lo va, hemi zana ka lênna chhan hi pathum a awm. Pakhatna, ka haw dâwn a, ka haw hmaa vawikhat tal hmuh leh ka duh; pahnihna, Remruati chu ngaizawng kûr ngei nguai lo mah ila khawngaih leh hmêlṭha tih ka fâwm; pathumna tunhmain ka pu khân Christmas-ah hian tute emaw tan thil ṭha pakhat tal tih a tum ṭhin thu a sawi a, chu chu entawn a, tihve ka tum a ni.

Remruati te unau chu thil ropui tihsak tur ka hre lo va, ka thei lo va, ka tlin lo va, ka thiam bawk hek lo. Mahse thlasik khaw vawh lâi a nih avangin an mamawh ber tur nia ka hriat ka blanket sin lâi leh a nâu tâna secondhand kawrlum ka leisak chu pêk ka tum a. Chu chu ka pû hnen atanga ka zir chhuah, ka pû ka chawimawina leh Pathian rawng ka bâwl ve theihna awm chhun, sawi tham loh, thil tlâwm tak niin ka hria a ni. Kei chuan Pathian zârah hlawh ka la ang a, ka lei leh thei zâwk dâwnin ka inhria a. Ka rilru pawh a hlim hle. 

Chumi zana ka lêng haw tur chu zan dang ang lo tak maiin an in chhak kawngpui thleng min rawn thlah a. Ka thilpêk an lawmzia leh thlasik pawh an cho sawt thute chu a sawi nawn leh a. Min ngaina ve hle niawm tak hian a khur ru der der tih hriat theih khawpa hnai hian min rawn din hnaih a ni. Kawngpuiah chuan mi an vei ve zauh zauh a, thla a ên bâkah electric a ên uarh avangin kan lang chiang hle a. Min lo hmutu chu awm se ‘an indin hnaih lutuk mang e’ tihtur kan nih ka ring.

“Kan inhmu tawh lo mai ang tih a hlauhawm hle mai. Kal tawh rawh. Naktuk thawh hmâ i ngaih kha. Tihian ka lo thlir liam ang che,” tiin a han thaw hap a. “Nakumah ka rawn kal leh dâwn alawm. Kan inhmu leh ang chu. A nih leh mang ṭha aw. Min lo thlir reng ang che,” ka ti a. “Mang ṭha le. Dam taka inhmuh leh kan tum dâwn nia,” a ti a. Ka kalsan ta a ni. 

In ka thleng chu ka kal hmasak ber zana ka haw nen chuan danglam tak ka ni. Ka thilpêk chhe tê an lo lawm em em mai leh an lâwm hmêl te kha ka mitthla-ah chuan a châm reng a. Nei zo deuh ni ila an ni chauh lo, midangte pawh han ṭanpui zel theih a châkawm hlein ka hre ta hial a. Veng lehlama hmeithai awm vete chu ka han chhui kual zel a, ṭanpui chakawm tak tak an awm nual mai a, ṭanpui zel thei ila nuam dâwn hlein ka hre ta a ni. 

Zing thawh veleh ka insiam sawk sawk a, kan khaw lam pan chuan ka haw ta vang vang mai a ni. Christmas leh kumthar chu hlim takin kan khua-ah chuan ka zu hmang a. Chhungkua kan dam tlâng a, ṭhiante an lo dam bawk a, khawtlângah buaina em em a awm lo bawk a, kan hlim tlang viauin ka hria a ni. Ka rilru-ah Remruati a rawn lang zauh zauh a. Ka sawi tawh ang khan ka ngaizawng kûr ngei nguai lo naa ka ngainat zawng tak ni dawna hriatna ka nei a. Mi anga incheina nei, chhungkaw pangngai atang chhuak ni phei se chu nula hmelṭha tak tur a ni. An khaw lama haw leh thuai thuai pawh min tichâk hle a. Chuvangin sikul luh hmâ ni thum vela thleng hman turin January thla tir lamah kan khua chu ka chhuahsan leh ta a ni.

Ka hnathawhna khua, Remruati te khua ka han luh leh chuan kut hnathawktu an ni deuh vek bawka lo vat turin paho chu an lo liam duak tawh a. Ramriak (lo vata riak) an tam deuh bawka khaw chhung pawh a reh huai thei hial a ni. Ka thlen chhoh zan chuan engmah tilovin hmâ takah ka mû a. Ka tum ang chuan a tuk zing thawh veleh tuikhurah ka insu ang a, chhun lamah Remruati te in chu ka va lêng dâwn a ni. 

Ka tum ang takin zing kârah ka insu a. Dâr riat bâwr velah chaw ka ei a. Chaw eikham fehrehsan lâiin Remruati te in chu ka va pan ta a. Damlo awmpui reng an nih avangin amah a awm loh paw’n a nau mipa naupang kha awm ngei turah ka ngai a ni. Thingsulthliaha ka awm lâi khan Aizawlah zan khat riakin ka kal a. Aizawl atang chuan Remruati te unau thil tur eng engemawni ka hawn ve a. Pêk thuai thuai ka chak hle tawh a ni.

An in ka va thleng chu a lo reh ṭhap a. An kawngkapui chu tala thar deuh mai hian a lo inkalh a. Tala invuahna tur thirzai an siamte chu ka hmuh ngai loh an ni. An kawt zâwl chhe têa an thingai chhehte pawh kha a lo bo zo tawh a. An sumhmun bang chhak lama an thil tar pawh hmuh tur a awm tawh lo. An damlo kawl tal khan thawm a chhuah beiseiin an bang chhak lam aṭang chuan ka han ngaithla a, a reh vang vang mai. Bang âwnga bihna tur zawngin an bang dap chu ka han en kual a, vanneihthlak takin an khum zawn bangrel hnuai aṭang chuan in chhûng chu a bih theih ta hlauh mai a.

In chhûng chu a ruak huai a. An damlo mutna khumah pawh khan engmah hmuh tur a awm tawh lo. Thlang lam bang bula an unau mutna khum chhe tê-ah chuan thawmhnaw hlui inbel tlâk tawh loh tih hriat tak mai hi a lo awm darh nuaih a. Tapchhak zâwnah chuan ṭhutthleng pakhat hi a lo tlu bal bawk a. An rapchung erawh chu a chim niawm tak a ni. Bang thlang lam bula an tuidehna-ah chuan bungbel tlêm a la awm a. Tuidehna bul tukverh kawngka chu a inkalh ṭha hle thung.

Ka hrilhhai chu ka hawi ka hawi ta mai a. Ka beidawng kher mai. Ka tum dan chuan an unau thil tur ka hawn chu ka pe ang a, ka lêng nghal ang a, an vênga ka haw hma chhante chu zêp awm miah lovin ka hrilh vek ang a, ka thlamuan ang. 

Beidawng takin kawngpui lamah chuan ka chhohsan leh ta hna hna mai a. Chhun reh lâi a nih avangin tuman min rawn uksak lo va. Ka haw ta hnak hnak mai a ni. 

Hemi ni hian an chanchin min hrilhtu Pu Tluanga chu chul ram fangin a chhuak a. Thil awm dan han zawh nghal pawh ka duh khawp mai. Tlai thim dâwnah a rawn haw a. A hman hun nghakin an in bulah chuan ka lo vei sek a.

Pu Tluanga min hrilh dan chuan hetiang hi thil awm dan a ni.

“In khaw lam pana i kal hnu lawk, ni thum emaw, ni li emaw lekah khan an damlo awmpui, an nu ber chu a thi thut mai a. Zing khawvar tirha thi a nih avangin chumi ni chuan kan phûm nghal a. Anmahni hi zêp thu lovah mi thinhrik deuh roh an ni a, inlêng pawh an nei rei vak lo a ni awm e. Christmas a hnâi tawh a, mi an inbuatsaih duh vang pawh a ni maithei. Anni unau chu sawi tawh ang khan vanlaia tla ang mai an ni a, he khua-ah hian laina han tihtur reng reng an nei si lo. Nu ber thih hnu lawk, Christmas leh kumthar inkâr khan an ni unau pawh chu an bo ta daih mai a. A hmu hnuhnung bera kan hriat chuan December 30 tlai lam khan an unauva ramhnuai lam an pan hi tuikhur thlangah khuan a tawk a ni awm e. Ani lah chuan lo en zui nachang pawh a hre lo. 

 “Chuta chin chu tuman kan hmu ta lo a ni. Khawtlangin kan zawng a. Kan ṭhenawm khua zawng zawng kan zâwt chhuak vek a, tuman ka hmu an ti si lo va. Tihian a khaw pum hian kan mualphopui chu a ni ta ber e. A mak ngawt mai. An unau bo thu hi kan lo hre lawk lo nghe nghe a. A hnu ni hnihna-ah an ṭhenawmte ngaihtha lo chuan an in chu bang awng aṭangin an va bih a, an bo ni ngeiin kan hre ta a. Khawtlang kan inpun a, kan zawng ta chiam mai a. Mahse ni sarih zet kan zawn hnu-ah pawh kan la hmu si lo va, kan beidawng ta a ni. An in pawh saw engtia tih tur nge kan la hre lo va. Thla thum tal chu i nghak ang u kan ti a. Thla thum a ral hnua an la rawn haw loh chuan ṭhiat lovin hal mai ila kan ti ta mai a ni,” a ti a. 

Sawi tur ka hre lo ngei mai. Chumi zan chuan kan thawhpui nula senior lam tawh hian envelop hlui tawh tak mai hi min rawn pe a. A hlui tawh hle naa tunhnai maia hman a ni tih erawh chu a hriat theih. Thian lehkhathawn satliah aia sei tih hriat deuh hian chu envelop chu a chhah deuh alh nghe nghe a. Ka khuma mu chungin chu lehkha chu ka han chhiar mai mai a. Ka chhiar thui tawlh tawlh a, a ngaihnawm tial tial a, a mak telh telh bawk a.  A tâwpah phei chuan ka mi hmuh châk em em Remruati lehkha chuan ka mittui chu a titla ta zawih zawih mai a! 

Chu khua chu ka ning thar ta thut mai. A ai ka awh zirtirtu khan pawi a lo ti em em lo bawk nen, January thla pawh awm tluan lovin chu khaw te reuh tê, ka damchhûnga ka theihnghilh tawh ngai loh tur thilmak ka tawnna khua chu a rang thei ang berin ka chhuahsan ta a ni.

Tichuan he thawnthu hi a hnu kum sawm leh pangana, kum 2012 kum tâwp dâwn ṭêp, Christmas leh kumthar inkâra ka ziah a ni a. Tunah chuan tlangval senior, senior avanga mi fiam hlawh tak mai leh chhaih hlawh tak mai ka lo ni ve ta a. Sawrkar hna lian zâwk thawkin Aizawlah ka parawl a. Nupui neih hun min ti, mi lo zawnsak thuak thuaktu pawh ka tawng ve ta nual mai. Khualkhuaa kan chhungte zingah an vêng nula fel nia an hriat min kawhhmuh ta chawt chawt lah bo lo. Mahse Remruati laka ka rinawm vang lam pawh ni chuang lovin (kan inngaizawng hman ta chiah lo ka tih tawh kha) nupui neih hrim hrim chu ka châk lutuk lo a ni ber e. Remruati te unau chanchin chu tuman an hre zui ta lo va. An chhungkaw chanchin ka hriat châk, ka rilrua zawhna awm zawng zawng min chhânsaktu a lehkhathawn erawh kha chu ka la kawl ṭha reng a, a la ngaihnawm reng a, a la mak em em a, a la hlu em em bawk.//

-          January 2013