Tlûkna Lung

Kan kohhran (Thingsulthliah) chu ramriak mi kan ni hlawm si a, Thawhleh zan ṭawngṭai inkhawm hi kan tlin meuh lo; chuvangin Sabbath ral zan hian ṭawngṭai inkhawm kan nei a, ngaih ṭhat lohna em em pawh kan lo nei ngai lo. Kan tiṭhang tawh a, a remchang mang e kan lo ti mai.

Mahse hman deuh tawh khan  Zemabâwk khawhar ina Aizawl adventist paho titi ka ngaithla a, Thawhleh zan ni lo, zan danga ṭawngṭai inkhawm ṭhin an awm chu kan kohhran dal sâwtzia entirna a nih thu an lo sawi a. Kawrchung leh neck-tie nen meuha induang ve zuar patling thukhawmin an sawi tâkah chuan ngaihte pawh an tiṭha ta lo rum rum mai. Chu mai a la ni lo; Nisarihtlang khawhar in kawta kan titina-ah adventist pavalai tak pakhat chuan tihtakzet hian adventist kohhran ṭhenkhat Thawhleh zan ṭawngṭai inkhawm lova, Nilai (Wednesday) zan leh zan danga inkhawmho a demzia, an dal sâwtzia leh kan kohhran hrim hrim dal sawtzia entirtu a nih dan a lo sawi bawk a. Wednesday zana ṭawngṭai inkhawm chu an lo awm emawni tehreng ni. Ka sawi tawh ang khan keini chu Sabbath ral zana ṭawngṭai inkhawm ṭhin kan ni a.

Bible-ah Thawhleh zana ṭawngṭai inkhawm neih ngei ngei tur thupêk a awm lo; mahse miin tihṭhana a lo neih tawh chuan a tih loh khân a ngaih a ṭha lo va, amahah inthiam lohna a nei a, sual riauva inhriatna hial a nei thei. Chutianga Pathian thupêk awm si lo, kan tihṭhan em avanga kan ngaih pawimawh, a tive lote kan dem hialna chu pi pute thurochhiah, ‘engati nge i zirtirte hian chaw an ei dawnin pi pute thurochhiah anga an kut an sil loh?’ tih zawhna nen khan a inhlat lo mai thei. 

Kan thil chin ṭhan kan han tih loh thut a, kan tih ngai loh kan tih thar thut hian mihring rilru-ah ngaihṭhat lohna a awm duh khawp mai. A châng phei chuan chutiang chu Pathian thupêk bawhchhiatna ang hiala ngaih a awl hle. Hei hi Tawngṭai zan inkhawm kan thlir dan hian a tilang chiang hle kan ti thei ang. 

Mi hlui zawkte sawi danin tun hma chuan Wednesday zanah hlir ṭawngṭai inkhawm neih ṭhin a ni a. Eng tik emaw lâi atang khan Nilai zan dik tak chu Bible angin Thawhlehni ral zan hi a ni e tih ngaihdan a lo awm a, chumi avang chauha Thawhleh zana inkhawm thin kan lo ni. Chu Tawngtai inkhawm zan inthlâk chu ṭhang khat lian zet kan hman hnu chuan ‘pi pute thurochhiah’ tradition a lo ni ta a. Chu thil kan chin ṭhan tâk zâwk chuan min phuar nghet tawh a, zan danga inkhawm han neih ṭhat leh chu Pathian thu lo riaua hriatna a lo awm ta; kan ngaih a ṭha thei tawh tlat lo. 

Lirtheia chhuah dawn te pawh hian a ni; chhuah dawnah kan ṭawngṭai ṭhin a. Chu chu tihṭhana kan neih tawh avangin ṭawngṭai lova chhuah chuan ngaih a ṭha lo va. Chesual dawna inhriat tlat a awl riau. Delhi-ah khuan lirthei maktaduaih khat chuang a awm a. |awngṭai lova tûk tin tlanchhuakho khu Pathianin a chetsualtir chur chur chuang lo. Kan ṭawngṭai tur a ni. Mahse kan ṭawngṭai loh avanga Pathianin min hrem duh nghal tura ngaih chu A nungchang a ni lo va, keimahnin kan tihṭhan em avanga ngaihdan kan insiam chawp mai mai a ni. I ṭawngṭai zel ang u; mahse kan ṭawngṭai theihnghilh palh pawhin Pathian thupêk bawhchhe ta ang hrima inngaih tur erawh a ni lo.

Bible-in sual a tih lêm loh pawh hi a mihringa zirin tlûkna lung a niin a ni lo thei khawp mai. Kan thil tihṭhan tawh han tih loh khan ngaih ṭhat lohna leh rilrua inthiam lohna a awm tlat ṭhin. Mizote chuan buh hi chaw-ah kan ring a. Chuvangin thil dang kan ei ṭeuh tawh hnu-ah pawh buh kher kan ei loh chuan la puar lo riauva inhriatna kan nei a, kan ngaih a ṭha thei lo.

Lal Davida khan nupui a nei ṭeuh mai a. A hun lâi chuan sualah an ngâi lem lo va, Pathian lama inthiam lohna pawh an nei lo a ni ang. A pi leh pute aṭanga kum sang têl an lo chin ṭhan tawh a ni a, rilru lama inthiam lohna a nei lem lo a ni awm e. Nupui pakhat âia tam a neih vang hrim hrim kha chuan Pathian hnenah ngaihdam a dil lo niin a lang. Uria nupui a uire erawh kha chuan a rilru-ah inthiam lohna a nei a, thiam chan nân Uria chu a nupui bula muttir tumin a chah haw vel thul. Zawlnei Nathana’n a a awm dan ṭhat lohzia a rawn hrilh tâkah phei kha chuan a rilrua inthiam lohna awmsa kha a rawn chawk nung a, a inchhir ngang mai. Khatih hun lâi kha chuan nupui pakhat âia tam neih kha rinna lama tlûk phah nân an hmang lem lo ni-awm tak a ni. Chhungkua an buai phah deuh  a nih chuan thuhran – nupui pakhat neite pawh hi kan buai viau tho.

Hmanlâi miten nupui pakhat âia tam nei chunga ‘rinna pa’ tih title an chang pha ang leh ‘ka thinlung ang pu mi’ tih khawpa fakna thu ropui an dawng ang kha tunlâi chuan a theih tawh loh; nupui pahnih pathum nei ta ila kan rilruin inthiam lohna kan nei ang a, kan ṭawngṭai tui thei bawk lo vang. Chu inthiam lohna rilru tak chuan Pathian lakah min pawt hla hret hret ang a, kan bo der mai ang. 

Sâpram lama kristian nawlpui chuan zu tlêm han in zeuh kha sualah an ngai lem lo va. Martin Luther-a phei chuan Bible lehlin pahin zû a in a, lal ina an thuhrûk lâia a ṭhian lehkhathawnah pawh zû a in tam thu chu a sawi hreh lo. Sualah a ngaih lem loh avangin Pathian nena an inkâr pawhin a buai phah lo niawm tak a ni.

Mahse Mizoramah chuan sualah kan ngaih avangin miin a in zeuh chuan tlu chhe ta viau-ah a inngâi a, a inngaih ang chiah chuan a tlûk pawh a tlu mai reng a ni. Chuvangin Mizoramah chuan zû hi miin tlûkna-ah an hman miau avangin in loh mai tur a ni.

Khaw pakhata ka zinna-ah pawh ka ṭhianpa, a hmâ lawka camp chhuak piangthar ṭha em ema an sawi chu a lo tlu leh der tawh tih ka han hmu a. Amah chuan, ‘Scooter second-hand ka lei a, ka tlûk phah der mai,’ tiin min lo hrilh. Scooter chu sawi loh, car nalh tak tak nena tlu miah lo mi sang tam tak an awm laia scooter second-hand lo tlûkpui chu a khawngaih thlâk hle a ni. Nuih a tiza lo kher mai. 

Tlangval pakhat pawh Thlarau Thianghlim Ruah Hnuhnung dawn tumin sa a nghei a, a kal thui viau tawh; mahse vawikhat chu a chhungten engemaw inhai palh thilah hre lovin a chawhmehah satui an lo telh palh a, anin hre lovin a hâwp palh bawk a. Chutia satui (bawngsa tui emaw ni nghe nghe ni) a han hâwp palh zauh chu sual a inti em em mai a, a tlûk phah der; kohhran aṭangin a bâng zui. Midang tam tak sa ei chunga pastor ṭha tak tak, evangelist fel tak tak, revival speaker ropui tak tak an la nih theih lâiin ani tân chuan a chawhmeha satui lo tel palh zeuh chu tlûk hlen derna tham sual lianpui a ni si.  

Kohhran upa pakhat pawhin a in hmun a hralh a, pawisa a dawn tlai chuan ni danga kuhva takngial pawh ei duh lo kha a rui haw chhap mai. A in hmun hralhna lêt tam tak neia tlûk phah lo midang tam tak an awm; mahse ani chuan cheng nuaih (eng zât nge ka hre lo) a neih khan a tlûk phah der si. Pawisa tam tak neih chu Bible-in sual ti kher lo mah se he kohhran upa tân hi chuan tlûkna a nih miau avangin a ṭha lo a ni.  

Mizoram adventist-te chuan thingpui kan in ngai lo va, miin thingpui a in chuan rinna lama tla fual ta viau-ah a inngâi ang a, a tlâk pawh a tla fual mai ang; chuvangin in loh mai tur a ni. Ram danga adventist-te erawh chuan kan ngaih ang tehbur hian an ngâi lo va, chuvangin thingpui an in khân anmahni-ah  Pathian lama inthiam lohna a awm miau loh avangin an tlûk phah lo va; Pathian nena an inkâr pawh a buai chuang lo a ni ang, Krista hnenah thlarau bo sang tam tak an hruai reng tho va. An ṭawngṭai tui loh phah lo va, an rawngbawlnain a tawrh awm pawh kan hre lo. Kawng tam taka kan entawnte an nih zâwk bâkah kan vehbûr khawnnate ber an ni. 

Mizoramah chuan a intuin tlûk phah nân a hmang a, a in lâi hmutuin rinna lama dal ta viau-ah a ngâi bawk a, chuvangin in ve miah loh tur.

Mihring kan inang lova, kan tlûkna pawh a inang lo. Zû, zûk leh hmuam, sex, sum, thuneihna etc., te hi kan mizia azira kan tlûk phahna tam ber a ni awm e. Tin, mimal chak lohna a inang lo ang bawk hian khua, vêng, state, ram hrang hrangte chak lohna hi a inang lo thei viau dâwn a lo ni. Adventist-te hi khawvel puma inang vek emawte hi kan inti leh mai ṭhin, a lo ni bik lo. Kan ram a inan loh avangin kan tihdan a lo hrang hlek hlek ve thei a ni. 

Vawikhat chu Aizawlah hian USA aṭanga lo zin adventist mikhual pakhat ka phur kual ṭhin a. Biak ina kan khuang vaw dup dup hi ramhuai biakna hmanrua tiin a ngaimawh em em mai a, a sawi a sawi ṭhin. Han hnial vak ngaihna ka hriat loh chu thuhran, mahni mikhualte lo hnial vak kha ṭhain ka hre lem lo bawk si, sâp ṭawng thiam loh nên. Anin kan khuang vua a ngaimawh a, keinin an thingpui in mak kan ti thung; an ramah khuang vaw lovin thingpui an in a, keinin thingpui in lovin khuang kan vua; vanrama inhmuh tum chu kan ni lawi si. An awmna lamah khuang vuak chu an lo tilo viau emaw ni tehreng ni? USA aṭanga rawn kal ve tho thuhriltu pakhat ka phurh kual ngun zâwk lah chuan khuangtê hawn a duh thu a sawi a, engahmah a ngai der si lo. 

Mihring hian kan ngaih tiṭha lo thei thil eng engemaw dan te sêp neuh neuh, midang chunga phût, tukluih felna dan (imperative ethics ka ti mai) kan ngah lutuk hian nun a zalen lo va, thikthu a chhia a, midang kan hmu nikhua lo hmâ bik a, kan bula awm pawh a hrehawm thuai mai a ni.  

Ka han sawi duh tak chu kan tlûk lohnaa mi an tlûk avang maia insawisel vak vakte hi a ṭha ber lo, mihring kan inang lo va, mi chakna kha kan chak lohna a lo ni ve thei tho va, mi chak lohna kha kan chakna lâi takte pawh a lo ni thei, mi tlûk lohna-ah kan tlu a, mi tlûkna-ah kan tlu lo ve thung.  Chuvangin tumah hi chapo thei kan awm lo ve, Pathian khawngaihna vang liau liaua vanram kai tur vek kan ni a, chuvangin ṭha tak hian i inhmangaih tlâng dial dial ang u ka tihna a ni ber.

A nih leh tlu lo emaw inti, amah pawhin a hriat miah loha lo tlu reng si  a awm theih ang em?■

A Kar Awl Remchang Hnawh Khahna

Chapo tur hian hausak emaw, mi ropui nih emaw a ngai chuang lo. Kan venga mi chapo deuh deuh, kan nin em emte chu a hausa ber ber leh a lehkha thiam sang ber berte an ni lo. Thenawmte huana inhlawh, eikhawp dap ve tawk tawkte an ni zawk mah mah a ni. Mi rethei chapo tak tak ka hmu nual. Hlim tur hian hausak kher a ngai lo bawk. Inhlawhfa chawp hlim thei phian leh pianphunga rual ban lo nuih heh em emte pawh an awm asin. ΔΔ