Richard Halliburton: SULTANA OF TURKEY



Istanbul khawpui thlir kual nana hmun remchang ber nia ka hriat tlâng pawng aang chuan khawpui hlui sir lama Mosolman biak in, Mosque of Sultan Mohammed II an tih chu a lang chiang hle mai a. Biak in hung chhung kil sir lehlam, mi tam zâwkin an tlawh pawh vak loh lamah chuan kum za aia upa daih tur thlan hi a inhung a. A thlan neitu hmeichhe chanchin chu khawvel chanchin ka chhiar tawh zawng zawngah hian a la mak ber awm e.
He nu, Arabian Knight thawnthua mihring cuangte aimaha chanchin nei ngaihnawm leh a hmêl thatna leh finnaa ram zau tak awptu, sipai rual thunun a, khawvel history tidanglam dawrhtu nu chanchin hi mi tlêm tê chauhin zuk hria a! Khawvel hneh tum ram hruaitu ropui ber  berte pawh amah avang hian an tlâwm si a!
He hmeichhe ropui tak mai chanchin ka hriatna hnâr New York Bank Vice President Benjamin a,Morton-a hnenah lawmthu ka sawi ka ba nasa hle mai. Kum engemaw zât zira a beih hnu-ah Europe history-a bung thar pawimawh tak mai chu a keu chhuak ta a ni. A thil hmuhchhuah a ziahna lehkhabu ‘The Veil Empres, chu Batum aanga Istanbul ka thlen lai chuan ka zakzeh reng nghe nghe bawk.
Kum 1917 khan Morton-a chuan French West Indies-a thliarkar pakhat chu a va tlawh a. History lam chhui tuma hna kalsan lawk a nih avangin a thlen veleh Napolean-a nupui Josephine-i chanchin chu a ngaihven ta a. A thlen veleh Napolean-a nupui Josephine-i chanchin chu a va chhui ta a. Josephine-i kha Martinique thliarkara piang leh seilian hi a ni reng a. Josephinei-i chanchin a zirna lamah chuan amah Josephine-i chanchin aimaha ngaihnawm zâwk Aimee Dubuc de Rivery-i chanchin chu a hmuchhuak ta a. Aimee Dubuc de Rivery-i chu Josephine-i te nena pate inunau an ni.
Kum 1763 khan nakin lawka lalnu la ni ve ve tur Josephine Tascher de la Pagerie-i leh Aimee Dubuc de Rivery-i te chu Martinique thliarar fu huanah inhlat vak lovin an lo piang a. An nu leh pate pawh chu hetih hun laia inti Sailo ve thei, French lal thisen kai ngat an ni. Aimee-i chu naupang hmelha tak leh vun ngo vah mai, sam buang tle siau siau hi a ni a. Chu chuan Martinique thliarkar fu huan aangin Turkey lalnu dinhmunah a hlangkai ta a ni.
Josephine-i leh Aimee-i chu an inhlat lo bawka an naupan têt lai aangin an inkawm a. French ram awp Martinique-ah chuan khawvel dang a awm tih pawh hre chang lo lêkin an naupan lai hun hlu zawng zawng chu an khawhral ta a. Kum 12 vel an nih laiin an awmna thliarkara Negro zawlnei pakhat hi an chanchin hrilhlawk turin an va ngen a. Hemi tuma zawlnei an râwn thu hi a hnu lamah Josephine-i phei chuan a sawi chhuak fo nghe nghe a ni. Joesphine-i hnenah chuan pasal pahnih a neih tur thu leh a pasal pahnihna phei chu khawvel thang chhuak khawpa mi ropui, ram tam tak hnehtu tur a nih thu a lo hrilh a. Tin, amah Josephine-i pawh chu lalnu tam tak aia ropui zawk a nih tur thu leh a larna chu lo hmingchhiat phah a, he Martinique thliarkar te reuh te hi a la rawn ngaih vawng vawng tur thu a lo sawi a ni.
Tin, Aimee-i hnenah chuan lawnga an zinnaah Mosolman suamhmangin an ru ang a, Mosolman lal inah an nupui emaw, an hmeite emaw an dahna hmunah dahin chutah chuan lal ropui tak lakah fa a nei ang a. A damchhungin lal in ropui takah chengin ro a la rêl dawn a ni tih a lo sawi bawk.
Naupanga thukhawchâng, an chungchang thua hrilhlawkna pawh ngaihtuah zui lem lo chuan an tlan haw a, tuallai vaivut zingah an va inkhualtelem leh ta mai mai a. Naute lem pua leh nu lem chang ngawtin an va buai leh ta a. An hma lam huna thil awm thei pawh chu an hre zui tawh lo reng reng.
Aimee-i chu kum 13 mi a nih laiin a chhungte chuan France rama convent pakhat, Nantes khuaa lehkha zir turin an kaltir a. Nantes-ah chuan France leh England indo avanga haw thei lovin kum riat zet a awm ta a. A tawpa tawpah zawng kum 1784 khan an awmna Matinique thliarkara haw theihna hun remchang a rawn inherchhuak ta a. Aimee-i pawh kum 21 lai a lo ni ve tawh bawk a. A hmel a lo tha kher bawk nen; a duhawm em em mai a. A samte chu a buang nalh ngei mai.
Mahse chumi tuma an zin chhuak chuan Martinique thliarkar a thleng ta awzawng lo va; a hnu-ah pawh vawikhat mah a thleg leh tawh lo.
An chuanna lawng chu Algerian Cossairs an tih, lawng suamhmang pâwl lian deuh mai hian an rawn bei ta a. Hetih lai hian Algerian Cossairs-ho chuan an vanglai hmangin Mediterranean tuipui leh Atlantic tuipui chhak lamah te lawng kal vel suamin hnâm an lên a ni ber a. Aimee-i te chuanna lawng pawh chu awlsam têin an hneh ta a ni.
An mi mante zingah chuan Aimee-i chu a danglam bikin a che vel pawh a zei hle a. Chuvangin an lawng captain pawh chuan mi naran a ni lo tih hriain Dey of Algiers hnenah amah ngeiin a han hruai ta a. [Dey chu governor emaw, a tlukpui emaw a ni thei ang. Hetih lai hian Algeria chu Turkey ram bung khat a la ni a).
Dey of Algiers pawh chuan Aimee-i hmelthatzia leh hawiher zeizia a hmuhin a hman tangkai dan a ngaihtuah ta a. Turkey lalber laka tlaktlum theih phah a inrin avang leh pawisa leh silaimu vel an la mamawh dawn avangin Aimee-i chu Sultan of Turkey hnena thawn chhoh a tum ta a. Tichuan Cossairs-ho lawngah bawk chuan dahin Istanbul lamah an phur chho leh ta a ni. Mediterranean tuipuiah Grik ram kal pelin Aegean tuipuiah a lût a. Troy khua kal pelin Hellesport an kal tlang a, tichuan Seraglio tlang bul thut Constantinople chu an thleng ta a.
Turkey ram lalber chuan a lo hmuh veleh nupuiah a nei nghal a. A hma hian nupui sawmhnih, Grik mi te, Armenian mi te,Circassian mi te a lo nei tawh a. Mahse an vai hian lehkha thiam lo, sal mai mai an ni hlawm. Aimee-i erawh chu lehkha thiam a nih bâkah khawvel ram ropui ber pâwl France ram aanga rawn kal a ni lehnghal! A nupui zawng zawng zingah a fing ber a, thil a tithei ber bawk. Rei lo tê-ah Aimee-i chu lal duhsakna dawng hnem ber a lo ni ta a. Chu bakah fapa sam buang nalh tak mai a hrinsak lehnghal a.
Aimee-i chuan a awmna aanga tlanbo va, Josephine-i leh Martinique thliarkar hmuh leh pawh a inbeisei tawh lo law law a ni. Chu lal in aang chuan tumah an la tlanbo thei si lo va. Tichuan tunhma lama a hriat pawh a la hriat ngai loh leh mang lamah pawh a la hmuh ngai loh hmuna damchhung hun hmang ral turin a rilru chu a siam nghet ta zawk a. Negro zawlnei sawilawk ang khan lal in ropui tak leh zâu takah rorel turin a awm ta a ni.
Josephine-i chanchin kha lo chhui ve lawk ila. Vicomte de Beauharnais-a nen inneiin fa pahnih an nei hman a. Mahse France ramah chuan an lal duh lotu an lo pung zel a, kum 1789 khan ram pumah mi chheho chu an hel a, lal thisen kai tawh phawt chu tumah zuah lovin an lû an tan ta nghauh nghauh mai a. Vicomte de Beauharnais-a pawh chu lal chhungkaw hnai a nih avangin a lu an tan a. Josephine-i chuan a pasal thih aanga rei vak lovah amah aia kum ruk zeta naupang Corsican tlangval Napolean Bonaparte a nei leh a. Bonaparte a neih aang chuan a lo lar ta em em mai a. Kan hriat theuh angin Bonaparte chuan ram tam tak a hneh a nih kha.
Hetih lai hian Turkey lal chhungkaw zingah tu nge lal ai awh ang tih zawhna a rawn lût tan a. Aimee-i leh a fapa Mahmoud-a chu a pathumna an ni a. Mahse lal chhungkaw zinga inphiarrûkna chuan a hrût tel ve lo thei si lo. Lal fapa upa ber leh a dawttu chu an inhal hle a. Anmahni ai mahin an nute ve ve chu an inhaw lehzual bawk. Thiang leh thiang lo pawh sawi miah lovin an nute chuan an fate chu tûra inhrai hlumsak an tum theuh hlawm a. Lalna chang maithei fapa nei pathum zingah Aimee-i chu a fing ber a. A fapa pawh chu tûra an hraihlumna tur lakah a veng thei zel a ni.
Lalber chu kum 1789 khan a thi ta a. Prince Salem-an a ai a awh nghal a. Mahse Prince Mustapha-a nu chuan a phairrûkna tenawm tak chu chhunzawmin a fapa zâwk laltir dan chu a zawng ngar ngar reng a. A tâwpa tâwpah Salim-a chu paihthlain Mustapha chuan lalthutthleng chu a luah ta a ni.
Mahse Turk-ho zingah chuan an lalte inthlak kual vel dan duh lo pawl an rawn chhuak ta a. Lal inah chuan rawn lûtin gate kawngkhar an khar a, lalchhungkaw zinga lalna chang theiho chu rawn sam an tum ta mai a. Mustapha nu chuan helho hnenah chuan Selim-a chauh that lova Aimee-i fapa Mamoud-a pawh that se lal inchuh avanga buaina hi chu a reh mai ang tiin a lo hrilh hlawm a. Helho chuan gate bulah Selim-a chu an hmu a, an han intalh awrh awrh a. Selim-an rei vak lo a lo dan ve avangin Mamoud-a chuan meikhu-chhuahnaa lawnna hun a neih phah a. In chung lamah him pialin a chhuak ta a ni. A hmêlmaten an rawn hmuh hmain gate pawn lama a thiante chuan kawngkhar vaw chhiain an rawn chhan hman ta a ni. Prince Mustapha chu an that a. Tichuan Aimee-i leh a fapa Prince Mamoud-a kutah chuan Indian Ocean leh Adriatic Sea inkara Ottoman Empire zau tak chu a lo awm ta a ni.
Mamoud-a chu kum 23 mi lek a la ni si a. Chuvangin thuneihna tak tak chu a têt tê aanga amah enkawltu a nu kutah a awm vek ti ila a sual lo vang. Sultan-te hian nupui tam tak an neih thin avangin an fate hi an enkawl ve hman lo va. Tum pawh nise an enkawl vek seng hek lo. Chuvangin lal fate chuan an pate aiin an nute an ngaina zawk thin reng a ni. Mahmoud-a chu lal angin awm mah se rorelna tak tak chu a nu kutah a awm a tih theih ang. Emperor of France Napolean-a leh a nupui, a nu laizawnnu Josephine-i vang leh a nu French thisen diktak avangte chuan Mamoud-a foreign policy reng reng chu French lam âwn tak a ni zel a. Turkey sawrkar chuan French-ho puiin Europe ram dang zawng zawng a do va. French sipai officer-ten an sipai an rawn zirtir a. An indo lawngte cu French-hovin an enkawlsak a. French sipaite chuan Constantinople aangin British indo lawng rual an umchhuak bawk a. Tin, French inchei dan, French tawng leh French sikulte chuan Turkey ram a chiah hneh hle bawk. Tun thleng hian Turkey ramah chuan English ai mahin French tawng hi a la lar zawk a ni.
Turkey foreign policy meuh chuan Napolean-a pawh a tibangbo hle. England lahin a ngaihna an hre thei lo. Anmahni Turk-ho takngial pawhin chuti tak maia an sawrkarin France ram an awn thar ta chu mak an ti bawk a. Mahse tumahin lal in chhunga nu pakhat, Mosolman incheia inchei, Mamoud-a lalthutthleng phêna mi chu French nu, Martinique thliarkar leh Josephine-i ngâia mangphan fo thin, France ram hmangaih em emtu a ni ang tihngaihna an hre tawh lo.
Kum 1809 a lo ni a. Chutihlai chuan Aimee-i pawh kum 46 mi niin Mamoud-a chu kum 24 mi a ni tawh a. Hemi kum hian Napolean-a leh Josephine-i te chu an inthen a nih kha. Napolean-a nupui then thu chuan khawvel a dêng chhuak a. Turkey lal ina Josephine-i laizawnnu pawhin chu thu lungchhiat thlâk tak mai chu a lo hre ve a. A ha chang thialin a kut a hum ruh a. Josephine-i thlavang hauh chuan a lo rum nghat nghat a. Napolean-a tan theihtawp chhuahin râl a lo do tawh thin a. Mahse tunah zawng,  tunhma thil kha chu tunhma thil angin a kal mai ang a; phuba a la dawn a ni.
Kum thum zet remchang nghâkin a ngawi reng a. Kum 1812-ah hun remchang a rawn inher chhuak ta. Kum 1812 aanga kum 1814 kha khawvel chanchin ziahnaa a ngaihnawm pâwl a ni maithei. Aimee-i chuan Napolean-a chunga phuba lâkna hun remchang rawn inher chhuak chu ngun takin a lo thlir reng bawk.
Hetihlai hian Turkey leh Russia chu an indo reng a. Russia sipai tam zawk chuan Turkey hmar lam an luah tlat a. Chutia Turkey dova Russia sipai tam zâwk an buai hlana Moscow han luah mai theih Napolean-a chuan a inbeisei a ni. Chutiang tur chuan sipai tam tak a khawm ta mup mup mai a. An sum leh pai neih zawng zawng nen tangin ralthuam changkang ber ber nena inthuam sipai nuaihruk nen Russia ram chu an pan ta mup mup mai a ni.
Napolean-a tan chuan hnehna chu thil chiang sa a ni. Russia sipai tha zawng zawng chu chhim lam indona-ah an kal vek si a. A mamawh hunlai taka Russia a lo do buai avangin Napolean-a chuan Mamoud-a chu lawmman tha tawk tak a pe hial a. Mamoud-a chuan engmah a sawi lo va, engmah a intiam hek lo. Napolean-a sipaite chuan Dresen chhuahsanin Moscow lam chu an pan ta mup mup mai a. Russia chu tlâwm dawn ngei pawhin a lang a. Mahse chutih lai chuan Mamoud-a chuan a rukin Russia lal Czar-a chu remna thu a thlun pui a. Czar-a hnenah chuan a dil apiang pêk a intiam nghe nghe a ni. An inremna bawhzuiin Russia sipai singnga zet chuan an awmna chhuahsanin Napolean-a sipai chu do an tum ta a. French sipai bungraw thiarna kawngpui dan chah tumin an ram lam an pan ta hum hum mai a ni.
Napolean-a erawh chuan engmah hre lovin Moscow lam chu a pan zel a. Russia sipaiten kawng lakah an lo bei ve reng bawk a. An indo nasat em avangin a lehlam lehlamah mihring an hek khawp mai. Mahse Napolean-a erawh chuan indona man tamzia chu ngaihtuah lovin a hma lama hmelmate ngawt chu a ngaihtuah a. An thleng thui tawlh tawlh a, an inhlauh hnem tial tial bawk a. Chaw mumal pawh ei lovin Paris aanga mêl 1600 zet an thleng chho ta. Hetih lai hian sawi tawh angin Turkey ramri hrula Russia sipaite chuan remna siamin an ram lam an rawn pan hum hum bawk a.
A tâwpah zawng harsa takin Napolean-a chuan Moscow chu a han luah ta hram a. Moscow a han thlen meuh hi chuan a sipai hmun thuma thenahmun hnih lai an thi tawh a ni. Tin, Mosvow khawpui pawh a lo ruak huai a, a mi cheng tam zawk an lo tlanchhe hman a ni.
Napolean-a chuan tuna Stalin-a office-ah ngei khian office a hawng a. Paris lama haw leh mai lovin Moscow-ah thlasik hman a, nipui thawt veleh a vel ramte chu lâk belh zel a tum nghe nghe a. Mahse Moscow khawpui chu anmahni Russia mi ngeiin an hal vak mai a. Ni hnih lekah French sipaiho chuan meikhu leh in kang bangte mai lo chu hmuh tur an nei ta lo.
Russia Sipai leh France Sipaite An Indo
Moscow khawpui kang pawh a pawi tawh tehlul nen chu aia pawi zawk chu a la awm cheu. September 13 niin Napolean-a hnenah chuan chanchin duhawm lo zet mai an rawn thawn a. Rumania rama Turkey nena indo mêk tura ngaih Russia sipai singnga zet rawn hawin France aanga an bungraw thiarna kawng dang chatin Beresina luikam thlang lamah an lo chang tih thu hi a ni.
Napolean-a lehkhathawn chhiar zo mak tilutuk chu a thu hnawk a. Tawng nachang pawh a hre mai lo. Lehkhathawna thu inziak ang hi a nih chuan Russia hneh tuma a thawhrimna zawng zawngte kha a thlawn zo dawn tihna a ni. Eng tin nge chutiang thil chu a thlen theih? Eng vangin nge a lamtang nia a hriat Turkey chuan a lo phatsan mai le? A rilrua zawhna awm chhang tur chuan a nupui hlui Josephine-i laizawnnu, Turkey ram roreltu chu a ngaihtuah pha hauh lo vang le.


He thil thlen chungchanga Aimee-i lo inrawlh ve dan hi tuman an hre lo. Russia, Turkey leh France ramah te meuh pawh tuman an hre lo a nih chu. Tuman Napolean-a phatsan tur leh titlawm tura Aimee-in Mamoud-a a hrilhru lai chu an hmu lo va, a ziak lai an hlu hek lo. Josephine-i phuba laksak nana Russia nen inremna an siam a ni tih finfiahna pawh a te tham hle. Amarawhchu a chhan awm thei zinga pawimawh ber pakhat a ni tih erawh chu a rinhlelhawm hauh loh thung. Aimee-i chuan tuma hriat lohin hna a thawk a. A hmai tuamna phen aang chuan a duh duh a ti mai a ni. A fapa tih loh sawrkar milian dang reng reng a kawm ngai lo va. Mahse a fapa kaltlang chuan Turkey ram chu a awp si. Engpawhnise mimal phuba lak duh vang ringawta Napolean-a chu phatsan ta pawh an ni vek bik kher lo maithei a. Politics thila remchang dang hmuh vangte pawh a ni mahna.
Napolean-an Russia A Run
Napolean-a chuan a rang thei ang berin Moscow chu a chhuahsan a. An haw kawngah chaw leh silaimu an duh ang an hmu thei dawn lo tih pawh hriatsa a ni. An supply thiarna kawng zawng zawng Russia sipaiten an dang chat tawh si a. Chu mai ni lovin mel zali zeta hla-ah anmahni lo beih tumin an lo chang reng bawk si.
October thla laihawl vel aangin French sipaite la dam nuaikhat chuan Moscow chu an chhuahsan tan ta a. Russia sipaiho nena an inbeih hma hauh pawhin mi sing sarih zet chu riltam leh khaw vawt avangin an thi a nih chu. Beresina lui chu Russia laipui mu sûr kârah an kai thei hram a. Chutah chuan a sipaite chu an darh ta a. Amah pawh thi lova ruangin a chhuak hram a ni.
Aimee-i chuan Josephine-i phuba chu a la ta a ni.
Istanbul ka thlen veleh tunhma aia hriat chian châk lehzualin Seraglio tlâng chu ka lâwn a. Thil hlui dahkhawm nana an hman tâk Mosque of Santa Sophia te paltlangin chungahte pawh chuan zan ka lo riak ve tawh a. A chhûngah lutin tunhma kum za engemaw zât an lo hmuh loh Byzantine Mosaic (darthlalang nawi leh silver hmanga thil cheimawi) an tihte pawh chu ka zu en leh a. Mahse Mosque of Santa Sophia meuh pawh chuan Aimee de Rivery an phumna hmun Seraglio ka kal tur chu min tikhawtlai hman tawh lo.
Turkey-ah chuan Sultan-hovin ro an rêl tawh loh avangin an lal in Seraglio chu mipui vantlang en theihin an hawng a. A in chu Black Sea leh Sea of Marmara pawhtu tuipui ringrek Bosprus-a khawmual inkhawh lût mual rai nuam deuha sak hi a ni nghe nghe a. Turkey sawrkar chuan he ina chêng tawhte thilhlui an hmuh theih ang zawng zawng khawmin mipui hmuh theih turin an siam ta a. A duh apiangin ticket leia en theih a ni.
Min hruaitu putar chuan a hre chiang hle mai lehnghal. Amah chu kum 70 zet a ni tawh a. Sultan-a nupuiho dahkhawmna in vêngtua lo tang hrep tawh leh Seraglio-a cheng reng thin a ni. National Museum-a an hotupa min hmelhriattir a ni nghe nghe. A hriatna a thain history thil ngaihsanna chang hre tak pawh a nih hmêl hle. French tawng a thiam bâkah ka beng verh zawng tak French Sultana chanchin thenkhat pawh hriain indopui hmaa Mosolman-hoin an nupuite an dahkhawmna harem chanchin te min hrilh bawk.
Seraglio kan luh lai chuan ka mitthlain tun hma lama thil awm dan tur chu ka hmu zut zut . Chu gate kaltlanga Algerian lawng suamhmanghovin French nula hmeltha sam buangtle set set leh ngo vah mai Aimee-i an hruai lût zan zan lai te, lal in bathlar aanga Sultan-an hmuhnawm thlira a lo thlir doh doh turte chu ma mitthla chuan a hmu zel a.
A chhung kan lût ta. A lal hnuhnung apiangin in thar, huan thar leh tuikhur thar, hulhliap leh pindan chei dan thar an din zel a. Kum zabi 17-na laia roreltute pindan leh lal hnuhnung ber mutna pindan thlengin ka fang vek a. Hmeichheho chenna lamah chuan min hruaitu chuan Aimee-in Mamoud-ah a hrinna hmunte chu min kawhhmuh a. Kan piah lawkah chuan kawngkhar hmingthang tak, Prince Salem-a thah tumtute rawn tlan luhna te,Prince Mustapha nu thurualpui tualthatuten Salem-a an thahna corridor te a awm bawk a. Mamoud-a bihrukna meikhuchhuah te pawh a ngai ngaiin hmuh tur a la awm. Kum 120 lai ni tawh mah se a ngaiin an la dah reng mai a ni. Chu meikhuchhuahna-ah chuan thianten min dawm kang a, ka han lawn ve chhin a.
Mahmoud-a chenna bik pindan pawh chiang takin a ;p inta kuau a. A kawtah chuan lungman tam phahna huan mawi em em hi a lo awm a. Thingbuk mawi tak tak leh thlang lam hla taka lawng chawlte chu ka thlir kual vel a. Tin, huan chhungah chuan marble hmanga siam tuikhur leh marble hmanga siam thutthlengsei a lo awm a. Chu marbla thutthleng seiah chuan a ni mai thei, Lalnu hmaituam Aimee-i chuan a fapa lalber lo ni ta chu a zilh a, tunhma lam chanchin te a hrilh thin ni. Martinique thliarkara a laizawn Josephine-i nena an inkawm lai te chu hrilin lal ropui Napolean-a nena an inneih tak thute chu a hrilh a ni mahna. Paris khawpuia Turkey palai hnen aangin Josephine-i chanchin; Napolean-a nena an inneih thu a lo hriatin Aimee-i chu a lawm hle a. Mahse chu ram palai hnen aang vêk chuan an inthen thu an hre leh ta a nih kha.
Josehine-i khan Aimee-i chanchin a hriat ve leh hriat ve loh hi tuman an hre chiang ta lo. Lehkha an inthawn ngai bawk si lo. Josephine-i emaw, Napolean-a emaw khan Turkey-in Russia lam a awn ta thut mai kha Mamoud-a nu phuba lak duh vang a ih an hriatna awm reng reng a lang ta lo a ni.
Eng vangin nge Aimee-i chuan Josephine-i chu a inhriattir duh miah loh? Enga tinge he nu chanchin hi history ziaktute hian pakhat mah an ziahlan ve loh? Enga tinge Napolean-a chanchin chhuia Europe khawmualpui fang chiar duptute khan Aimee-i chanchin hi an ziah lan ve ngai reng reng loh? A chhanna chu a chiang tawk hle. Josephine-i meuh pawhin a rawn ngaihven zui loh nan leh Mahmoud-a khawnbawl upaten an hriatchhuah loh nan nasa takin French mi a nihna chu thup a ngai tlat a ni. A hmai khuhna phênah chuan minister te, ramdang palai te, leh sawrkar mi pawimawh reng rengin French mi, Mosolman rinna pawm ngai reng reng lo kristian a ni tih an hre lo. A hmai khuhna puan phen aang chuan tuma tihbuai lohin ro a rel thei zâwk si a.
Chu chu a ni, Napolean-a St Helen thliarkara tang tur pawhin a chakna leh thiltihtheihna zawng zawng lo chhiat tanna bul; eng vangin nge Sultan of Turkey khan amah phatsana Russia a zawl tak thut tih kha a hriat châk em em. Mahse a damchhung pawha a hriat chhuah tak lohna chu a ni. Chuvang bawk chu a ni, Morton-an a hriat chhuah hmâ zawng khan Constantinople-a Seraglio enkawltu mi tilreh tarho chauhin Aimee Dubuc de Rivery chanchin chu an hriat ni.
Ni tlâk dawn ruaia haw ka tum laiin min hruaitu hnenah chuan Aimee-i thlan chu a hmuh mai theih em tih ka zawt a. “Tehreng mai,” tih pahin Aimee-i thlan awmna lam chu min kawhhmuh nghal a.
Istanbul

Constantinople khawpui tlangchhip sâng lai ber chhipah chuan tlai thim hmulah lawnin a tlang sang lai bera ding Mosque of Mahammed an tih chu ka han hmu a. A kawtzawlah chuan kum 1800 bar vela an sak thing in hi a lo la ding a. Kum riat emaw, kum sawm emaw lai chu hawng miah lovin an lo khar tawh nghe nghe a ni. Chahbi kawltu hnen aanga chahbi la chhuakin luh ka tum ta a. Kawngkhar vela maimawm ril inphan diar diar leh vaivut bemh fai thawk thawk chungin a chhungah chuan min hruai lût ta a.
In chhung chu a thim tawh hle. Mahse tlêma kan nghah hnu chuan a lo êng ta deuh a.  A chhungah chuan thlan 24 lai hi a lo inhung dul mai a. Silk puan hian an khuh theuh a. Tin, chung thlante chu tuikeplung hian an hualtir theuh awk a. Sultan Mahmoud-a nupui hrang hrang leh a fate thlan an lo ni hlawm a. A lai takah chuan Mecca lam hawi hian (Moslem rinna chu a pawm ngai miah lo naa) Mahmoud-a nu Aimee Dubuc de Rivery thlan chu midang thlan aia lian zawk hian a lo awm a. A thlanah chuan tihian Arabic tawngin a lo inziak a. Chu thlanlunga thu inziak, Morton-an saptawnga a lehlin, Mizo tawnga lehlin lehchhawn chu hei hi a ni:
“Lal Mahmoud-a nu hmelhatzia chu hriat reng ni sela,
A hmingthanna leh ropuina chu tuman haihawng suh se.
Ani hi van sâng chhum iang lal hmingthang Mahmoud –a pianna chu a ni.
A hming chu sawiselbovi a ni a. Lei lal lulkhum an khumtir ni chuan lalnu a ni.”
Lal in tualah chuan pangpar an zuar tlat dul mai a. Rose pâr leh chrysanthemums tam tawk tak leiin thlanah chuan ka kal leh a. Chung ka pangpar kente chu Martinique hmeichhe naupang Aimee-i thlanah chuan zahna entir nan ka dah ta a. Turkey lalnu a nihna emaw, Napolean-a titlawmtu a nihna ang emawin ka dah lo. Hmeichhe naupang khawngaih thlak, tuma hriat hlawh lo, mahni in lum pawh luah pha lo hminga dah ka ni. ΔΔ



Thu Belh:
Richard Halliburton-a hi a thu leh hla avanga ka mi ngaihsan em em a ni a, a lehkhabute hi chhiar nuam ka ti thei khawp mai. Kum 1900-ah a lo piang a, kum 39 chauh damin kum 1939 March thla-ah a bo va, a chanchin hi tuman an hre zui ta lo a ni. The Glorious Adventure tih te, The Flying Carpet tih te, Seven League Boot tih te hi a lar pawl an ni. A thu ziahte hi a ngaihnawm satliah lo, a bengvar thlak em em bawk.
Kum 39 chauh a dam naa hnuhma a ngahin hnutchhiah a nei tam hman hle. Kum  1939 March thla khan lawngleng chi khat hmanga Pacific tuipui inkar kai a tum chu a bo ta a, chu chu a chanchin kan hriat theih hnuhnung ber chu a ni.
Mi fel tur hi chu an naupan lai atangin an danglam. India rama British Empire dintu Robert Clive-a pawh kha kum sawmhnih a tlin hmain indona-ah a che ropui tawh hle a. Kum 30 a tlin hmain indona-ah vawi tam tak hnehtu a ni thei tawh a ni. India rama sipai  hotu rawn ni hrep tawh, a hnua Napolean-a hnehtu, Duke of Wellington lo ni ta, Charles Wesley-a kha kum 25 a nihin India sipai hotu lian niin indona-ah commander a ni fo tawh a. Maratha-ho tukdawltu ber pawh kha amah hi a ni. Kum 30 a tlin meuh chuan a hming a chher fê tawh a ni. Napolean-a ngei pawh kha kum 30 a tlin hmain France ram hruaitu lawk pathum zinga pakhat a ni thei der tawh bawk.
George Washington-a kha kum 22 a nihin an state police hotu a ni thei tawh a. Khawvela intelligent pâwl lian ber leh thil tithei bera sawi FBI hotu ni rei ber Hoover-a kha kum 29 a nihin FBI director a ni thei der tawh bawk.
Upa deuh emaw ka tih, lo naupang em em si chu Rome lal, kristian tiduhdahtu Nero-a kha a ni. Kum 18 emaw chauh a nih lalthutthleng a luah a. A thih khan kum 31 a la pumhlum lo deuh. A hming kan hre lar hle si. Chhungkaw lama background nei chhe em em, mahni thiltihtheihna ngei hmanga hruaitu ni thei Joseph Stalin, USSR vanglaia an hruaitu nunrawng hmingthang kha, kum sawmnga a nih hmain Russia ram dictator-ah a inhlangkai thei a. Russia general hmingthang, president pawh ni ngei tura ngaih Alexander Lebed-a kha kum 36 a nihin general nihna a bansan der tawh. West Germany-a an intelligent hruaitu hmingthang Wolve-a (a hming ka hre chiang ta lo) kha kum 36 lek a nihin khatiang dinhmun kha a ding thei tawh bawk.

Mi fel hi chu fel tak an ni. Kan sawi seng lo a ni ber.ΔΔ

Note: Hei kum 1989-a Graceland Adventist School, Saitual-Keifang-a ka thawh laia ka lehlin a ni. 

Comments

Popular posts from this blog

KA LO TAWN VE - REMRUATI

TUNLAI KHAWVEL HMASAWNNA LEH KRISTIAN THALAITE.

A LOVE STORY