Beyond the White River

Saloon kawta sakawr chungchuang pathum chhuk mekte chu Mexican naupang bal zet mai, kum 12 mi vel tur hian a lo chiau-au vel a. An zinga pakhat, a upat hmel ber leh hmelchhe ber, han en thuak pawha makpa atan itawm lo ve fahran tur chuan a lo vau khur khur a. Mahse chutiang vauna satliah tawng ṭhang Mexican naupang chuan zam miah lo hian, “Pua, i sakawr chu ka lo enkawl ang ka ti mai a nia. A hah tawhin a tui pawh a hal hle tawh a nih hi. Dollar hnih min pe ula, a pathum hian chaw leh tui ka lo pe ang,” a ti a.

Mexican naupang chuan a sawi dik miau avangin chu pa chuan, “A nih leh kha. I lo enkawl ṭhat loh vaih chuan i vun kha ka lip a ni mai,” tih pahin a ipte aṭang chuan dollar khat tlang pahnih hi a rawn phawrh a, naupang lamah chuan a theh phei a. Chu mipa naupang chuan lo dawn nalh pah hian, “Ka lawm e. In sakawr chu ngaihtuah suh u. Kei tluka sakawr enkawl thiam hi chu an vang viau ang. Mahse pawr lutuk s’u aw. Saloon chhungah khan Harry Dyer a awm a nia. Nichin lawk khan a lût ve chiah a ni,” tiin a lo chhang a.

Dyer-a hming an hriat chuan cowboy pathum hmel chu hmuh theihin a danglam nghal a. A hma khan lo hre lawk chu ni se he saloon-ah hian chawl lovin khua hi an tan tlang duh hial awm e. Mahse chu mipa naupang laka dawihzep anga lan chu an duh loh bakah an bul lawkah chuan midang pawh an awm ve tlat si a, chuvangin rilru nuam lo tak chung chuan an lut ta a ni.

Harry Dyer-a chu mi sawm lai that tawha sawi a ni a. Bank rawk leh bawng ruk chungchanga thubuai nei lai, khualzin a suam ṭhin avanga lar, a ruai duhtu apiang tan  thawka tualthat mai mai chi a ni a. Chunglai ramah chuan mi pangngai chin a hming hre lo an vang khawp mai. He khua Stanley-a an marshal neih ve pawh hian eng tinmah a tingam lo a ni ber e. Stanley-ah hian ni nga zet a cham tawh a. Saloon-a a awm ve reng avangin mi tam takin a awmna saloon chu an tlawh hreh phah a; a saloon neitu tak pawh hian a ning ru khawp mai.

Cowboy pathumte va luh lai pawh hian saloon-ah chuan mi pahnih chiah an lo awm a. Chawhnu her a ni tawh a, ni dang ang chu ni se saloon chhungah chuan mi an khat deuh ṭhup tawh ang chu. Bang kil veilam dawhkan chu mikhual pakhat hian zu um inchhawpin a lo kil a. Tuman he tlangval hi tu nge a nih an hre lo. A hma ni khan he khua-ah hian a rawn lût ve nawlh a. A ṭawng tlêm em avangin saloon nghâktu pawh chuan kawm enah pawh a en lo. A awm awmin a awmtir miah miah mai a ni.

Bar-ah chuan chunglai vela mi hlauh rawn Harry Dyer-a chu amah chauhin a lo ding a. Cowboy pathum lo lut vete pawh chu a lo uksak vak lo. Dyer-a chuan, “Pua, bat i phal lo tihna em ni? Min va han ring lo em em ve. Pawisate chu i chhiar peih loh zâh zet ka nei ang chu. Tuman min battir lo ngam ngai lo,” a lo ti lur lur a. Bar nghaktu chuan zam aw tih hriat fahran hian, “Min ngaidam rawh. Mahse eng tin nge min rul leh ngei dawn tih ka hriat ang?” tiin a lo chhang a. Lum ti lo pui chu a rawmawl bal zet chuan  a han inhru thuak thuak a. Dyer-a chu a nui huk huk a. Bar nghâktu hnenah chuan, “E, tihdan ka hria. Nangin min battir phal lo mah la ka ṭhiante hi chuan min battir phal lutuk ang,” tih pahin bang kil khata dawhkan lo kil ve rengtu tlangval thu ngawi reng lam chu a va hawi a. Chu tlangval hnenah chuan, “Hei, mikhualpa, en teh. Kan bar nghâktu hian a zu man mi battir hi a phal lo a nih chu. A ṭha e tiraw. Nang chuan min battir phal ngeiin ka ring. Pawisa i neih daih loh pawhin hei ṭhian pathum dang i nei thar bawk a, ka tlai khat zu inna man zawng in thawh khawm thei mai ang chu maw?” a va ti a.

Bang kil nghenga ṭhu mêk tlangval chuan ngaisang lo tih hriat fê hian, “I nu hnenah va dil ta zawk che. Kei pawhin pawisa ka neih loh chuan ka nu hnenah ka dil mai ṭhin asin,” a lo ti khauh mai a.

Dyer-a hmelah chuan eng nge a ngaihtuah a hriat chiah loh. A thinur hle a nih pawhin a thup thei viau a ni ang. A kawng bawra a pistol a phawi ranzia leh a kahthiamzia chu miin hahipin an lo sawi ve tawh ṭhin a. Amah pawhin phawi rang ve tawkah a inngai a, chulai ram bialah na na na chuan han ter pha tur hi awmin a inhre lo. Amarawhchu pa fimkhur tak leh inthup thiam tak mai a ni a, chuvangin a thinurna chu a lanchhuahtir nghal buan buan duh bik lo.

Chu tlangval fiamthu chu rawn lut thar pathum zinga pakhat chuan a lo nuihpui hawk a. Dyer-a chuan chu pa chu chiang fe hian a han en a. Chutah bang kila mi hnenah bawk chuan, “I rawtna chu ṭha awm hle chuan a lang naa ka pawm thei si lo va, i chawi a ngai dawn a nih chu,” a ti leh a. A inring ru hle naa inring lutuk ang chuan a awm duh miah lo. Bang kila tlangval ṭhu bawk chuan, “Pawisa chu lo nei ta lo ila eng tin nge i tih ang?” tiin a lo zawt let ve leh khauh mai a. Dyer-a chu a thinur takzet ta. Chutianga chhang ngamtu chu a la tawng lo va, mak pawh a tikher mai. Tlangval hnenah chuan, “Nauva, min hre lo a ni maithei; Harry Dyer-a ka nia. Ka hming an lam rik ringawt hian phawi rang inti naran chu an khur ṭhin asin,” a ti leh a.

Tlangval chuan fiamthu titih hian, “Kei pawh ka lo khur nasa reng asin. Mahse pawisa chu ka nei miau si lo va. Engtia tih nge i tum le?” tiin a lo zawt nawn leh a. Boruak awm dan chu a dik dawn lo tih chunglai vela khawsa ṭhang cowboy pathumte chuan an hre chiang khawp mai. Bar nghaktu pawh chuan engmah a hai lo. Dyer-a chuan, “A ṭha e. He saloon-ah hian pawisa keng lova luh mai mai kan phal hleinem. Min lo va chhuahsan ta mai che,” a ti leh a. A ṭawng sual tih a inhre nghal a. Mahse a ṭawng leh hmain tlangval bawk chuan zam lo tih hriat fe hian, “Chuti chu hawh, i chhuak dun ang hmiang. Nang pawhin pawisa i keng bik lo a ni law’m ni?” a lo ti a. Dyer-a chuan han chhan mai ngaihna pawh a hre lo nghe nghe a ni.

Chutia Dyer-a inngaihtuah buai lai chuan tlangval chu a rawn ding chhuak ve ta a. Fit ruk vela sâng, cher lam deuh, hmai bial lam lek lek, la upat hmel vak loh leh hlim thei hmel tak hi a ni nghe nghe a. A kawngbawra a pistol pahnih paite chu an hnum ṭha hle mai. Eng tiang chiaha hmang thiam nge a nih erawhchu tuman an hre lo. Dyer-a lam chu a rawn pan a, fit ruk vel chauh a awm tawh tihah chuan a ding a, Dyer-a chu a ke ler atanga a chhip thleng hian a en a, a kiai sak bawk. Dyer-a chanchin hi chu tute pawh hian an hre fur mai. Red-a pawh hian a lo hre daih tawh a, a huatzawng tak pawh a ni. Hetiang mi chapo, miin ngaisang tlat leh hlau veka inhria, awmna hmun apianga buaina siam ching hi chu dah bo hmiah hmiah mai tur niin a hria a ni.

Amah Red-a pawh hi Dyer-a anga buaina siam ching leh kawhmawh bawl tum hrim hrim chi ni lo mah se missionary training chhuak a ni bik lo va, chuvangin pawisak tehchiam hi a nei bik lo. A ṭul changa kuttum han lek mai leh a kawngbawra a pistol pai pahnih chu mi tana hnawksak nia a hriat han then fai mai nana hman hre bik miah lo a ni.

“Ka ṭhiante chuan Red min ti mai. Chu chuan i tan pawimawhna a neih ka ring lo. Pawisa chu ka nei lo tak tak pawh a ni chiah lo va, i nei lo tak tak a nih chuan ka leisak mai ang che. Mahse i hming leh i incheina ringawt aṭang hi chuan tlai khat zu inna man nei lo tur chu i ni lo maw le. Patling ṭhankin zetin hniak phawi miah lova dawt sawi tur em ni?” a rawn ti ta a. A awphawi aṭang chuan a zam miah lo tih a lang.

Dyer-a chu a han inngaihtuah harh a. Chu tlangval chuan dawt sawiah a puh tihna a ni a, chu chu a tân chuan ben sawk ang a ni. A hmaa ding hi tu nge? A hming a sawi hnu pawha zam miah lo; zam lo satliah pawh ni lova dawt sawia puh zui a, nui hmel la pu thei chu tu nge ni ang? He tlangval hi a vawikhat hmuhna a ni a, a hming a sawi pawh kha a vawikhat hriatna a ni. A phuahchawp pawh a ni mai thei. Henglai vel ramah hi chuan miin a duh phawt chuan khaw tinah hming dang dang a pu lawr thei a, chuvangin hming ringawtah chuan tumah an buai lo. A buaina zawk chu a bula tlangval zam hmel pu miah lo chu a ni.

A hming a sawi hian marshal tuai deuh leh sheriff naran chu an khur a, pa huaisen inti tam tak a tudawl tawh. Mahse chungte chu hmanlai thil thleng an ni a, tuna mi erawh hi chu a danglam ta daih mai. Chu bâkah a rawn ding hnai lutuk reng reng. Amah hlautu bulah chuan pa huaisen ve tak niin a inhria a, mahse amah hlau miah lotu hma-ah chuan a lo huaisen tak tak hauh lo tih a inhre ta. A han inngaihtuah chian chuan tunhmaa mi a lo hmachhawn tawhte kha phawi rang hmingthanga sawi tur tak tak an ni ngai lo tih te, a silai a chuh hmasa fo tih te a inhre chhuak ta zel a. A chalah chuan thlan fim a rawn bawl chhuak  ta ṭiam ṭiam mai le.

Aw thâm deuh ṭuak hian, “Chu, dawt sawiah min puh e law?” a ti a. Red-a chuan, “I sawi miau si alawm,” a lo ti leh a. Khawthlang rama miin dawt sawia inpuh an duh lohzia chu tlang hriat a ni a. Chumi haw ngam lo pa nih lah tuman an duh si lo. Dyer-a chuan a dang te chu ro hulh hulh hian a hria a. A kut thlan chu a kekawrah chuan a han tât zauh a. “Dawt sawia inpuh hi ka duh miah lo a nia,” a ti leh a. Red-a chuan, “Dawt inhrilh hi kei pawh ka duh miah lo,” a lo ti leh a.

Saloon chhung boruak a reh ta vung vung mai le. Pawn lama sakawr tawlailir tlan ri chhuaih chhuaih leh sakawr hram thawmte chu a ri ring ta hle mai. Dyer-a chuan saloon pawn lama mi kal ri te, sakawr hram thawm leh sakawr tawlailir tlan ri te, naupang infiam inau thawm te, ui bauh ri te chu mawi riau leh ngaihawm riau hian a hre thar ta thut mai a. Tunhmaa a lo ngaihtuah ngai loh mihring nun hlutna leh mawina te chu a rilru-ah chuan a rawn lut ve ta hial a nih chu.

Mahse tunah chuan a tlai lutuk tawh a, insiam ṭhatna hun a awm tawh lo. A hmaa amah hlau miah lotu lak aṭanga tlan chhuahna kawng awm chhun chu ngaihdam dil a, meikhupa saloon chhuahsan chu a ni. Midang awm lo se chu chu a tihreh lo hial mai thei. Mahse saloon chhungah chuan a tlanchhe lai hmutu mi pali an awm dawn tihna a ni a. A mualpho dan tur leh chung mi paliten ‘Phawi rang hmingthang Dyer-a kha amah aia naupang mikhual tlangval hmâ-ah a tlanchhia,’ an han titur chu a tuar ngam lo a ni. Henglai vel cowboy-in phawi rang an ngaihsanzia te, mi huaisen an ngaihsan dan leh sawi nuam an tih dante chu a hre vek a. He tlangval, dawt sawia puhtu hi eng tin emaw a tih loh chuan a damchhungin sernung a pu reng tawh dawn a ni.

A rilrua thil awm chu a hmêlah chuan a tilang duh bik lo. “Hun i neih lai hian kal mai rawh. Chu chu i tân a tha ber ang,” tiin Red-a chu a vau ta zâwk a. Red-a chuan, “I bâ min rulh hunah ka chhuak ang,” a lo ti a. Dyer-a chu a meng phawk deuh hru a. Red-a hnenah chuan, “Uai, i pawisa ka lo ba reng a ni maw?” a ti a. Red-a chuan, “Pawisa i ba lo. I nunna zâwk a ni i bât?”

Dyer-a chuan, “Engmaw i sawi a?” a lo ti hû a. Red-a chuan, “Thla hmasaa i khualzin rawk, i kahhlum tâk kha ka ṭhianpa a nia.”  Thu dang sawi tur a awm tawh lo. Chu chuan engkim a hril vek.

Thawk leh khatah thil thleng tur chu a thleng ta phut mai. A thleng rang ang bawkin thawm pawh a reh leh hma. Dyer-a chuan a kawngbawr vei lama a pistol pai chu tun hma zawng aia rang hian a han phawi dawk zawk mai a. A lek kawh dawn chiah tihah a dul chu a rawn hik mawp a, a pai dawrh a, a khup chu a zawi nghal hnawk a. A pistol ken lai pawh chu a chawi zo ta mang lo va. Theih tawp chhuaha a han chawi hram pawhin a hma lam fit thum vel bak a kâp ve thei ta lo.

Chhuatah chuan a let tawp a, boruak chu a thim nghal mup a, a vir muai muai bawk a. Chu chu a tawpna chu a ni ta a ni.

Red-a chu a dinna ngaiah a la ding reng a. A hmêlah chuan eng nge a thiltih chu pawiti zâwk ni awm tak hian a lang. Bar lam pan chuan a rawn kal a, bar nghaktu hnenah chuan, “No khat chu min han thlit teh. Ka tuihalna a rei tawh asin. In khua hi a lo lum pherh erh alawm maw le,” a ti a. Bar nghâktu chuan kawngkapui lam melh zuk zuk pah hian a rawn thlitsak a. Cowboy pathum zinga a upa ber chuan Red-a chu a rawn din hnaih a, “Nang tluka silai kap rang hi ka la hmu lo. Dyer-a kha a che hmasa zawk a nia, i va khalh chiang em! Tu nge i nih chu ka hre hauh lo va, mahse lawmthu sawi erawh chu ka ba nasa hle mai. Lo awm lo la chu kan mualpho nasa dawn a nih kha,” tiin lawmthu a rawn sawi a. Chutia ṭawng chhuak ngam an awm takah chuan bar nghâktu pawh chuan, “He mihring hnawkzia hi chu sawi ngaihna pawh ka hre lo. Sual hlawm a ni ringawt,” tiin Dyer-a chanchin chu a lo sawi ve boh a.

Chumi zana saloon titi chu Harry Dyer-a thih thu leh a kaphlumtu Red-a phawi ranzia hlir a ni. Mita hmutu bar nghâktu lah chuan sawi nuam a tiin a sawi uar thiam nasa mai si a; titi dang a leng meuh lo a ni ber. Cowboy pathumte lah khan an ṭhiante hnena hrilh hlan an nghâkhlelin a hmu chiangtu bera insawi an châk zek zek tawh bawk.

Khatia boruak a han reh duaka miin thil awm dan an rawn ngaihven ṭan tih khân Red-a chu marshall hmu turin office lamah a va kal a. Chu khua chu in za emaw chauh an ni awm e. Saloon pakhat leh dak in pakhat a awm a. Marshal office te reuh te leh jail chhe zet tawh hi a awm bawk a. Silai ri hriaa ngaihven tum marshal chuan thil awm dan a lo man thiam nghal mai a. “Pawisa i rawn lam dawn em ni?” a lo tinghal tawng mai a. Red-a chuan, “Thisena eizawng chu ka ni lo naa mi thianghlima sawi ka ni bik chuang lo va. Chuvangin a rem chuan engmah ka pawisa lo ve,” a ti ve mai a. Marshall chuan a dawhkan pawhdawh hlui fahran chu a han hawng a. “Saloon-a Dyer-a lut leh a hnung lawka i lut ve kha bathlar aṭang hian ka lo hmu vek che u a. Silai rik hnu lawka i rawn chhuak kha lo hmu reng bawk che a. Chuvang chuan thil awmdan chu sawi tam a ngai lo; ka hre thiam mai e,” tih pahin pawisa note hlui fê fê hi a han chhiar nuap nuap a.

“Kha, a kim em han chhiar ve teh. Dollar sanghnih tur a nia. Kan pawisa kawl zawng zawng i la vek dawn a nih kha. A pawi lo ve. Dyer-a te ang hlamzuiha an thi lo kha chu khawvel hian a hrehawm phah em mai. Tunah chuan United States of America hi a nuam sawt dawn tihna a ni,” a ti leh a. Red-a chu a la ṭawng miah lo. Ngawi rengin pawisa chu a chhiar a. A kim tih a chian hnu-ah a jacket iptê-ah chuan a hnawh lut a. Marshall hnenah chuan, “Marshal, heng lai velah hian tu ranch nge lian ber a, tu ranch nge tê ber ang?” a ti a. Marshal chuan,  ‘Heng lai ramah ranch tihtlak a awm lo. A awm chhunah chuan Freeman-a ranch saw a lian ber ang. A tê ber tihzawngah chuan sawi thiam a har hle mai. John Burns-a ranch saw a tê berin ka ring. Ranch tia han sawi tham pawh a ni lo. Bawng pawh an nei mumal emaw ni? An neih pawhin za nufa bâk an nei lo vang. Mahse an fanu Rebeki erawh saw chu lasi nula ang mai a ni. I hmuh hunah chuan hmuithla hmu emaw i inti ang a, i tlanchhia ang tih ka hlauhpui ngawt mai che,” a ti leh a. Red-a chuan, “Chu ranch chu khawi lamah nge a awm chu le?” tiin a zawt nghal a. Marshal chuan, “Hmar lam kawng hi zawh zel la. Lui nuam tak mai, henglai vela miten White River an tih chu i va hmu ang a. Lui kaina bul lawk lungpui lian fahran mai chungah chuan chuang la, John Burns-a te ranch chu khawthlang lamah a lo lang mai ang. Kal i tum deuh em ni?” a tinghal a.

Red-a chuan pawn lam hawi vang vang pah hian, “Ramhnuai hmun fianrial deuha chawlh hahdam ka duh vang a nia,” a tiringawt a. Marshal chuan, “Chutiang duh hrim hrim i nih chuan John Burn-a hmun tluka nuam leh hahdam a awm lo. Kei pawh ka va kal zauh zauh a, duhthusam a ni ber e,” a ti leh a. Red-a chuan, “Marshal, ka lawm e. A chang hi chuan khawvel hi nuam ve deuh a nia. Mangṭha le,” a ti a. A chhuahsan ta a.

Red-a chuan a mi zawn chu hmu ngei dawna a inhriat avangin a lawm hle. John Burn-a hi kum khat zet a lo zawng tawh a. Tunah chuan khawvela a mihring hmuh duh ber chu hmu dawnin a inhre ta. Marshal khan a hmuh duh nachhan chu hria se a hrilh chak lehzual ang. Red-an John Burns-a a hmuh duh chhan hi thawnthu sei tak a tling awm e.

Kum 1867 tantir lam khan El Paso-ah Red-a pa bank dawr haw lam chu mi tu tihhriat lohten an lo suam a. An inbeihna-ah hian Red-a pa, Edward Red-a chu a thi a ni. Edward-a chu pa luhlul ve tak mai a nih avangin amah beitu mi pathum zinga pahnih chu a thihchilh hman nghe nghe a. Hetih lai hian an bul lawka lo ding pa pakhat, a hming John Burns-a inti chuan Red-a pa Edward-a chu lo ṭanpuiin a ruang pawh a buaipui a. Engkim a lo tihfelsak vek a. Chumi chungchang leh thil dang dang avangin Red-a chuan John Burns-a hnu hi a chhui char char a, tun hi a rawn chhui thleng ta a ni.

Marshal sawi ang khan Red-a chuan White River lui kaina bula lungpui lian fê mai chu a va hmu a. Chu lungpui chungah chuan mi an lawn ve fo tih hriat tak hian a lawn awlsamna lai ber turah chuan mihring hnuhma hmuh tur a awm nual a. Rahbi a intuk chho thluah bawk a. Fit sawmthum laia sang tur lungpui chu mi an lawn ngun tawh avangin a lawn pawh a lo harsa lutuk lo ve. Harsa lutuk lovin chu lungpui chhipah chuan a han chuang kai a. A chung zawlah chuan meichhemna hnuhma te pawh a awm. Khaw hawi pawh a lo nuam hle mai a, chuvangin Red-a chuan ram chin hriat nan chu lungpui aṭang chuan a chhehvel ram chu a han thlir kual hmasa a. Marshal sawi ang khan hla fea ranch in te reuh te lo ding chu a va hmu ta a. Cedar thing leh fir ngaw kara phul hring dup mai sirah chuan ranch in te reuh te hi a lo ding a. A bul lawkah chuan ran dahna in niawm tak pakhat hi a ding bawk a. In chu thingin an hung vek a. Gate rinawm hmel tak hi a awm bawk.

Lui hnar lam chu a phai phei duai a, hnim hring a ṭhain ran vulhna hmun atana duhthusam a ni. Tin, a ram leilung chu a mawiin a rai nuam em em a. Chutiang hmuna awm chu Red-a duhthusam chu a ni. Lui mawng lamah chuan tlâng pawng pahnih a awm a. Chu tlâng pawng inkarah chuan lui chu a luang tlang a. Tlâng pawng chu fir ngawin a khuh ve ve a, ngawin a khuh phâk loh chinah chuan tlang pakhat zâwk chu sang vak lo hian a rawn filawr bawk a. Hmuhnawm tak a ni.

Red-a chu muangchangin a chhuk leh a. Chu lungpui chu a lawn aiin a chhuk a harsa zawk bawk a, fimkhur taka chhuk loh chuan tlâk thum dawt theih a ni. Lunga an rahbi chhe tê siam chu rapin a tawlh chhuk hret hret a; eng tin tin emaw chuan lei chu a zu thleng ve ta mai a. A hah deuh a ni ang; a thlan a tla phat phat mai.

Red-a chuan a sakawr hnim pet lai chu zawi te hian faifukin a han ko va. Chu veleh a sakawr chu phur fê hian a pu lamah chuan a rawn tlan phei a. Tichuan an piah ranch te reuh tê lam pan chuan an tlan liam ta a.

= = = = = = = = = = = = = =

John Burns-a chuan an in lam pana sakawr chungchuang pakhat rawn kal hnak hnak chu a hnathawhna aṭang chuan a lo thlir reng a. A rifle chu a ṭul thuta hman mai theih turin a bulah chuan a dah rem a. A bula a gunbelt dah pawh chu a pai ṭha sawk sawk a, a pistolte chu a han endik vek a. Mikhual lo kal chu a hmanhmawh lo khawp mai. A hawi kual nasat dan te, a hawiher hrim hrim aṭang te chuan misual hmel a pu lo. Mahse henglai ramah hi chuan hmel lan dan ang lo tak taka nung an tam a, chuvangin fimkhur tluk a awm lo. Tunhnaiah hian buaina neuh neuh an nei reng a. An ram chhuahsan tura vauna pawh vawihnih an hmu tawh a. A chhungte phei chuan pem mai an rawt ut ut tawh a ni.

John Burns-a erawh chuan a duh taka a thlan tawh ram nuam tak mai leh mawi tak mai chu mi vauna naran avanga chhuahsan a tum lo. Pa luhlula sawi a ni ngai lo naa a duh lo chung chu tihluihtir harsa ve tak a ni. Kar hmasa lawk khan vauna dang a hmu leh a; a zam chuang lo. Thil awm dan enin inrin tluk a awm lo va, chuvangin a fimkhur em em mai a ni.

Mikhualpa chu an in hungna pal bulah dingin a sakawr aṭang chuan a chhuk a, pal bula an tuikuang te reuh te dah chu a sakawr a intir a. Chumi zawhah chuan a han hawi chhuak vang vang a. A thil han en vel dan ringawt aṭang chuan pawisawi duh em hmel a pu lo. Helai ramah hian khualzin vakvel an awm ve reng a; he ranch te reuh tea rawn chawl thlan dai pawh an awm ve leh zauh thin. Chutiang mi pawh chu a ni thei e.

Burns-a chuan a zu pawh mai duh lo. Mikhualpa chet dana zira chêt in peih atin a lo thlir reng a. Mikhualpa chu muangchangin ranch lamah chuan a rawn kal a. “Mikhual ka nia, ka lo lût thei ang em?” tiin a au lauh lauh a. Nakinah chuan a bân ding lam phar hian, “Mikhual ka nia, ka lo chawl lawk thei ang em?” a ti leh a. Kawngkapui chu a inhawng a, John Burns-a nupui Mary chuan a lo chhawn a. Chu chu an piah fir thing phên aṭangin Burns-a chuan a lo hmu vek a ni.

Red-a chuan a lukhum phawh pah hian, “Ka pi, ka lawm e. Khualzin tei rawlai mai mai ka ni a. Hlauhawm ka ni lo ve,” tiin hlim hmel takin a lo chhâng let a. In chhûngah chuan an inzui lût ta a.

John Burns-a pawh chu a awmna thingphên aṭang chuan a rawn chhuak a, in lam chu a pan ta chhat chhat a. In chhung a va luh ve chuan mikhualpa chuan coffee no a lo dawm tawh a. Mikhualpa chuan, “Nang hi John Burns-a i ni ang maw? I nih chuan ka mi hmuh duh ka hmu ta tihna a nih chu,” tiin hlim hmêl takin a lo bia a. “Ka hmuh duh ka hmu ta,” tih ri a hriat chuan John Burns-a chu a han meng bial kawk a. A pistol kawm bula a kut dahin Red-a chu a melh ta ran mai a. Thil awmzia hriain Mary pawh chu a ṭul thuta silai chuh thei turin an banga an silai tun bulah chuan a va ding nghal a. Red-a chuan hlim hmel tak hian, “Khaih khaih, ka ṭawng sual a ni. Min ngaidam r’u. Ka rawn zawnna chhan che u hi in hriat chuan min hlau lo tawp ang,” tih pahin a silai chuh a tum lohzia leh an pawisawi a tum lohzia entir nan a kut chu chunglamah a pahnihin a phar chho vat a.

Red-a chuan muangchang hian John Burns-a hmuh a duh nachhan te, kum khat lai a zawn tawh thu te, a chunga an chhungkua an lawmzia leh ṭanpui an ṭula ṭanpui nghal thei tura zawng a nih dante chu a sawi ta vek a. El Paso-a Red-a pa a thih lai khan Burns-a hian thih pawh huamin a lo ṭanpui a. A ruang chu hlawmin thil ṭul zawng zawng a tihsak vek a. Zahawm takin El Paso thlanmualah Red-a pa chu a phum thlap bawk. Hetih lai hian Red-a chu hmun dangah a awm daih a. A pa thih thu pawh hi thla khat hnu-ah a hre ve chauh a ni. El Paso-ah chuan va kalin thil awm dan a va endik vek a. Chuta ṭang chuan hmun hrang hrang fanga vah kual pahin John Burns-a chanchin hi a chhui ta ngar ngar a; tun hi a thleng ta a ni.

|awngkam thiama tihluak hluak chu a ni lo naa a thusawi chuan John Burns-a te nupa chu a hneh hle a ni ang; an thaw huai a, an hmêl lan dan pawh a inthlak daih mai. Chutia an hamhaih an reh deuh lai chuan pindan kawngka pakhat chu a rawn inhawng a, John Burns-a fanu nula hmelṭha hmingthang Linda Burns-i chu laiphir kengin a rawn chhuak ta zan zan mai a.

Red-a pawh hi mipa ve tho a nih avangin nula hmelṭha te chu hmuhnawm tive hek; Linda-i rawn chhuak a hmu chu a phu zawk a, a en ta reng mai a.

Ang deuh phuauva Red-an Linda-i a en lai chu John Burns-a chuan, “Ka fanu hi henglai vel mipaho hi chuan an fak ve nasa asin,” a lo ti a. Chu fiamthu-ah chuan Red-a chu a harh zawk a. Zak sen ap ap chung hian, “Ka tihpalh a ni,” tiin a ding a, zah entir nan a lukhum chu a phawk a, ding chungin Linda-i chu chibai a lo bûk ta zawk a.

John Burns-a chuan, “I pa kha ka hriat mi pawh a ni lo. Mahse khatia mi khawlai leng mai mai lo tihbuai ringawt kha ka ngaihdan a ni lo va; ka lo inrawlh ve ta ringawt mai a ni. Ka thih phah ve ṭhelh lehnghal. Nia, i pa kha pa huaisen tak a nih ka ring. Pahnih chu a thihchilh hman hram a, pakhat erawh chu keiman ka tuk tlu ta a nih kha. A bak chu i hre vek tawhin ka ring. Hetia i rawn lan ve takah chuan kan chanchin chu sawi zo law law ila a ṭha awm e,” tih pahin a nupui chu a va melh rulh a. Mary pawh chuan remti tihnan a lo buk khum nghat nghat a.

Burns-a chuan a sawi zawm leh ta a. “Thla hmasa mai khan kan ram chhungah hian rangkachak a awm ngeia rinna lian tak mai ka nei a. Kei lo pawh lo ring ve dang an awm a niang chu; mi an rawn lût ta fo mai a. A bikin Harry Dyer-a phei chu hman ni aṭang khan ni tin deuhthaw a rawn lût ti ila a sual awm lo ve. Hmun hrang hrang a fang kual a. Ngawi rengin a haw leh a. Tun ni hnih chhung hian he ram chhuahsan tura vauna lehkha pawh pahnih kan hmu hman a. Tun Inrinni hi chhuak tura hun min pêk ni hnuhnung ber chu a ni. Mahse ka chhuak dawn lo reng reng. He ram hi engmah lo a nih lai aṭanga ka lo enkawl, ta anga ka neih a ni a, chuti mai chuan min vau zam lo vang,” a ti a.

Red-a chuan Dyer-a thih thu chu sawi a han tum zuau zuau naa midang kâ atangin hria se ṭha zawka a hriat avangin a ngawi leh ta a. Burns-a bawk chuan, “Mary, coffee kha han thlit leh rawh. Kei pawh ka duh ve nghal a nia. Tichuan chu chu kan dinhmun chu a ni a. I pa ka lo ṭanpuina chhe tê avanga ka chunga ṭhat chhuah i duh chu ka hre thiam a. A lawm pawh ka lawm khawp mai. Mahse min kalsan leh la i tan a ṭha zawk ang. Kan buainaa hnuh luh che hi ka duh lo a nia. Keima buaina chu keiman ka ching fel ang a, ka harsatna chu keimah ngeiin ka tawn tlang tur a ni dawn law’m ni?” tiin Red-a chu a be mawlh mawlh a. Red-a chuan, “I thil sawi chu a chanve vel chauh ka pawm. Mihring hi awm ho tur leh inṭanpui tawn tura siam kan nih miau avangin i harsatnaa midang i hnuh luh chu a pawi viau dawn em ni? Nangmah chauha nun han tum tak tak teh; i thei teuh lo mai. I lungngaih changa nangmah hnemtu i mamawh a; lawmna i tawn changin nangmah lawmpuitu tur che i mamawh bawk a. I dam lohin enkawltu i mamawh a, i hrisel ṭhat laiin midangin an mamawh thung che a. Chutiang zela mihringte hi awm ho tur kan ni asin,” tiin a lo hnial ve tlat a.

Burns-a chuan Red-a chu a thlir vung vung a. Chutah ban chat hian, “Philosopher  emaw i inti elo? Mahse i sawi dik khawp mai. Kei pawh hi pa intifing ve tawk tak leh mahni thu duh ve tak mai hi ka ni a. Kan chhungkaw buainaa i ring i lo rawlh ve ringawt tur chu tlawm thlâk kan tideuh thut alawm mawle. Min ngaidam la, i peih chen chen han cham ve phawt teh. Thil awm dan chu i la hre chhawm ve mai ang,” a ti ta a. Red-a cham thei tur chu Linda-i chuan lawm rilru tak chungin a lo buk khum nghat nghat a. A diktak chuan tunlai an boruak tawn avang hian an thla a muang lo khawp mai. A pa hnathawk kal velte chu a rukin Linda-i hian a veng fo va. A ngaihtuah em em ṭhin. A pa lah hi pa intiluhlul ve tawk tak leh intifing ve tak mai hi a ni a. Mi vau vang ringawta mahni ram ṭha lai chhuahsan chu a duh bik bau si lo.

Burns-a chuan, “Riahna nuam han hlui tur che kan nei lo va. Eitur erawh chu helai biala eisiam thiam ber Mary hian ni tin a siamsak thei ang che. I vannei khawp mai,” a ti a. Red-a chuan, “Sawlai sakawr in bula chhek in te reuh te-ah sawn min riahtir ula a tawk viau alawm. Ram palailengah pawh kan mu fo va. Keia tan nuam lutuk leh hrehawm lutuk a awm thei lo,” a lo ti ve a. Mary chuan, “Ni e, Linda, a mutna tur chu in pafa khan lo va siam ula. Zanriah tur kan buatsaih nghal ang e,” tiin a tho va, choka lam chu a pan nghal a.

Red-a mutna tur an siam zawh meuh chuan khua a thim ta. Vanah chuan arsi a pe tuarh a. Khawchhak lamah thla a rawn chhuak ṭep tawh a ni. An piah lawk luikam fir ngaw karah chuan vahluk a hram dut dut a. An chhak tlang lungpui lian  pui pui karah chuan sihal an u chuah chuah bawk a. Chutiang hmun ngei chu Red-a lung tilengtu leh a hmun ngainat ber chu a ni. Burns-a chuan, “Tikhan zanriah eikhamah chuan i duh duh hunah i mu tawh dawn nia. I kal chau awm si a, mut hma te pawh i duh ang. Kei pawh zanin chu mut hma ka duh. Naktuk hian khua-ah thil chinchang ngaithlaa kal ka duh tlat mai,” a ti a. Red-a chu choka lamah chuan an kalsan ta a.

**********

            A tukah chuan Burns-a chu khuaa chakkhai va lam tur leh beng va tihvar ve hrim hrim nan khawvar rual deuhthawin a chhuak a. Red-a erawh chu muangchang thovin ranch in tualzawlah chuan a vei thauh thauh a. Nakinah chuan Linda-i chu a rawn chhuak ve a. Red-a hnenah chuan, “Good morning, i va tho hma ve. Zanah i muhil thei meuh ang e?” a rawn ti a. Red-a chuan muhil thei e. Ka mutui lutuk ringawt. Ka mutna saw a nuam lutuk a, thawh ka hai phah ṭhelh a ni,” a lo tivar a.

            Linda-i chu Red-a hmuh dan chuan marshal sawi ang em ema hmuithla hmu emaw inti khawpa hmelṭha chu a ni lo; mahse a ṭhat zawng a ṭha nangiang e. Fit nga leh inchis ruk vela sang, sam dum hlap mai leh hmui sen ling hlar mai, hnute kawh lah mai hi a ni a. Kum 22 emaw, kum 23 emaw vel a ni ang. Rifle hi a keng ve deuh chawt reng a. Mipa naran ai chuan a kah pawh a kapthiam zawk hial a ni.

Red-a chu chumi ni chuan Linda-i pa ramah chuan a vak nileng a ni ber. Hmun nuam tak tak; ruam rai dup mai leh tlang pawng hmun rem em em te, fir thing ngaw thelh hun leh phul hmun te, White river luang dem dem leh sangha lêng nuaih nuaih, kut lawng pawhin a man theih ang tih tur khawpa tam te, luikam hnim hring duah hluah hluah leh ram pangpar vul chek chuk te, lungpui tohlawt lawn nuam tak tak te chu hmuhnawm a ti em em mai a.

Tlang pakhat chu a han bel chiang deuh a, pûk kawngka zim tê, a chhûng lam zau tak si hi a hmuchhuak nghe nghe a. Chu pûk chu a neitupa hian a awm tih a hria ang em? Pûk chhungah chuan mihring hnuhma hlui tak tak, kum za dawna hlui tur ni awm tak tak hi a awm nual a. Mahse a han belh chian tak tak chuan tunhnai deuha mihring sulhnu niawm tak takte pawh a hmu ta a. A tlawhtute hian an sulhnu chu thup an tum hle nite pawhin a lang. Chu hnu thar deuh chu a han bel chiang zel a, a phu ta zawk mai. “RANGKACHAK!” Red-a chu a auchhuak ṭhelh a ni. Thil awmzia chu a lang ta kuarh mai. Eng tiang chiaha tam nge a nih a chian theih hmain khua chu a tlai dawn ta mai si a, hman remchan veleha belhchian leh deuh atan tiin a hawsan ta a ni.

John Burns-a kalchhuak ta khan marshal a va hmu hmasa ber a. Chu marshal ṭawng duh ve tak leh thil zep thei lo ve tak mai chuan a hma nia saloon chhung thil thleng zawng zawng chu dâwt tlêm tlêm belhin intihre fe hian a lo sawi zuah zuah a. Burns-a chuan a lu thing nawk nawk chung hian, “Chu kan mikhualpa chuan Dyer-a chu a phawi khalh a maw?” tiin a han zâwt ṭha leh a. Marshal chuan, “Phawi khalh lo se i mikhual a ni tawp nang. Ka thusawite kha i awih loh chuan saloon nghâktu saw va zawt mai rawh. I mikhualpa lakah sawn fimkhur nasa la a ni mai. A reng rengah vauna lehkha chu i hmu leh tawh em?” a ti leh a. Burns-a chuan, “Hmu tawh rih lo. Engpawhnise an ni tiam hun chu naktip mai khi a ni tawh a. Tute nge an nih lah ka hre hek lo. Tihian ka lo nghâk tawp mai dawn a ni. Duh leh kan mi dawihzepho chuan mi hnawhchhuah chu han tum chhin sela tinia. An tum ang ngawt chuan a awlsam hauh lo vang. En teh, ka pistol paite hi incheina satliah atana ka pai chu an ni bik lo a nia aw. Ka fanu Linda-i pawh saw he khaw paho zingah hian rifle kahah chuan a han ter pha tur hi an awm hauh lo a nia,” tiin a han inhrosa ve chiam a. Marshal chu a nui suk a. Burns-a chuan a kalsan ta nghal a.

Saloon chhunga a luh hnu rei vak lovah cowboy incheia inchei tlangval la naupang lam deuh hian Burns-a chu a rawn bia a. “Putar, hun i nei tlem tawh tih kha theihnghilh miah suh. A vautu che hian a vau satliah lo che a nia. Hun i neih lai hian i puanthuah tel la, thlawk bo vang vang rawh. Chu chu i tan chuan a ṭha ber ang,” a rawn ti a. A ṭawng zawi bawka a thusawi chu dawhkan kila ṭhu bial cowby dangte chuan an hre pha hauh lo. Burns-a chuan, “Ka chhuak dawn lo tih ka han hrilh tlang law law teh ang che. Saw ram saw ka ta a ni a, ka thihchilh ṭhak dawn,” a lo ti a. Cowboy chuan, “I thu thu le. A hun hmaa buaina siam ka duh lo va. Chuvangin ka kalsan mai ang che. Mahse ka thusawite kha chu theihnghilh miah suh,” tiin Burns-a chu a chhuahsan ta a.

Saloon-a mi titi engemaw chen a ngaihthlak hnu-ah Burns-a chuan mamawh lam turin general store lam a pansan ta a. Dawrkaipa hnenah chuan eitur chi hrang hrang leh silaimu engemaw zat a lam nghal a. Dawr nghâktu chuan, “E heu, indonaa kal tur ang hrima silaimu heti zat zat i lei le? Tak taka, buaina i nei chu a ni lo maw? Tunlai thuthang ka hriat danin henglai velah hian rangkachak a awm a. Chumi beisei chuan outlaw engemaw zat chu kan khaw chhehvelah hian an biru a, a rukin an zawng reng a ni awm e. Nangpawh fimkhur nasa rawh. Fanu i nei hmelṭha si; i fanu vang ringawtpawh sawn fimkhur em em ringawt mai rawh. Tanpui theihna che ka neih chuan i sawi zel dawn nia,” a lo tiluam a. Burns-a chuan, “Ka lawm e. Buaina chu ka la nei chiah lo va. Mahse nei thei reng dinhmunah ka ding tawh a ni. Ni e, tunlai boruak reh dan vung vung hi chuan ngaih chu a tiṭha chiah lo alawm,” a ti a.

Dawr nghaktu chuan, “I mikhualpa saw thlamuanpui lutuk suh. Dyer-a a phawi khalh avang ringawt khan khawvela silai kap rang ber a ni tihna a ni lo a nia aw,” a ti leh a. Burns-a chuan, “Eng tin nge mikhual ka neih thute chu i hriat le?” tiin a zawt a. Ani chuan, “Kan marshal ṭawng duh dan saw i la hre ve na nge? Copy sangkhat zet a hen ang chu. Nimin khan marshal saw i mikhualpa chuan a va hmu khanglang a. Tlangau a autir a ni ringawt. Marshal tihtlak deuh neih thuai thuai hi a nia ka châk tawh ni. A tua mah hian thlâk tange chu an tihlei lo va,” a ti zui bawrh bawrh a. Burns-a chuan, “A nih leh mikhual dang an awm nual em?” a ti leh a. Dawr nghâktu chuan, “Awm nual e. Nimin pawh khan mi panga lai chuan ka dawrah hian mamawh an rawn lam khawm a. Chu lo pawh chu an awmin ka hria. A hma ni pawh khan mi pali panga chu sawlai saloon tihtlak loh deuhah sawn an chawl reng alawm. An rawn lut a, an chhuak leh a. Chu tak chuan ka ngaih a tiṭha lo a ni. Fimkhur nasa rawh u. Thlipui a inmung mek niin a lang,” a ti leh a.

Hetia a inbiak lai hian kawtthler lehlam aṭang chuan cowboy inthuama inthuam mi pathum hian Burns-a chu an lo thlir reng a. Burns-a pawhin a che vel mitmei rengtu an awm tih chu a hai lo.

A lei duhzawng a lei zawha inlam kim hnu chuan Burns-a chu dawr aṭang chuan a chhuak a, enthla rengtu an awm tih pawh a hai lo. Mahse a intiluhlul a, engmah hre lo anga awmin a sakawr chungah chuan a thil lei chu a hlang mawlh mawlh a. A tlan haw ta vang vang mai a ni.

White River a va thleng a, lungpui lian pui mai a pêl tan chiah tihah silai a rawn ri thawr a, Burns-a koki chu a thip zawk a. A vanneih asimin khatia silai a rik lai tak kha a sakawr hma lama a thil phurh siam rem tuma a kun hniam lai tak a ni hlauh mai a; chuti ni lo se sakawr aṭang chuan a let tawp ang chu. A hliam aṭang chuan thisen a chhuak nghal zawih zawih a. Mahse chutiang buaipuina hman chu a awm loh avangin Burns-a chu a chak thei ang berin a hma lam phaizawlah chuan a lim phei ta zur zur mai a.

Burns-a hnung lamah chuan sakawr chungchuang hmaituam mi panga lai hi an rawn chhuak ve nghal a. Silai a ri tuarh tuarh a. Burns-a dinhmun chu khirh tak a ni. A hnung lama amah rawn umtute chu tute nge an nih pawh a hre hman lo.

Heng mite hi khawthlang rama mi hnawksak hmingthang Dirty Dust-a te leh a ṭhiante an ni a. Henglai vela awm ṭhang pawh an ni chiah lo. Kansas lam mi daih an ni a. Dirty Dust-a zin khawthawng vel chu thla ruk kal ta khan helaiah hian ruah leh thlipuiin a nuai vak mai a. Chumi ṭum chuan tihpalh thil tak meuh meuhin Burns-a rama rangkachak awmna pûkah khan a tlan lût a. Eng tin tin emawni Burns-a rama rangkachak awm hi a rawn hmu ta hlauh mai a. A ram lah chu a mawiin a ṭha em em si a, neih theih dan ngawt a ngaihtuah ta a ni.

Red-a chuan silai ri dawt leh a hnu lawka ri dangin a zui leh tak zawt zawt chu a lo hre ve nghal a. A sakawr jean-a a rifle dah chu phawiin silai rikna lam chu a awmna tlang pawng aṭang chuan a han zawng kual a. Nakinah chuan Burns-a ranch lam pana sakawr chungchuang pakhat rawn tlan phei puat puat leh a hnung lam hla deuh fê, pistol-a kah phak loh deuh tura midang rawn tlan khu rum rum chu a hmu leh ta a. Rang takin an lan chian theihna lai tur hmun chu a pan a, a sakawr aṭanga chhukin a entlang chu a phawrh a, a sakawr chu thingbuk phenah a han thlung leh phawt a; a lo nghâk ta a ni.

Sakawr chungchuang chu a rawn hnai hle tawh a. A incheina leh a sakawr rawng atangin Burns-a a ni tih a zu hre thei a. A rawn umtute chu tute nge an nih a va hre thei mai lo. Vaivut a khu nasa hle a, mi hmel leh sakawr rawng pawh hriat a har khawp mai.

Silai chu a puak leh zawt zawt a. Burns-a sakawr chu a tlu a, amah Burns-a pawh chu a per chhuak lawp a. Kawngsir hnimbum karah chuan a let ta hlawl mai. Red-a chuan tlan thlaka zu puih mai a han tum zet a, mahse a la hun lo tih hre chhuakin a umtute chu a lo chang ta zawk a. Vaivut khu rum rum karah mipangate chu an rawn hnai ta hle a, Burns-a chu a tluk tawh avangin a tlan pawh an tlan chak lutuk tawh lo.

Red-a te ang thisen lum lai, engemaw han rik deuh phat pawisa lo tan chuan chutiang thil tawn chuan picnic chikhat a ni ringawt e. Sakawr chungchuang panga zinga a lo hnai ber chu uluk taka tinin a han kap let tawp mai a. Chu veleh midang pali chu an inṭhen phawk a, kawngsir hnimbuk lam chu an pan ta sawk sawk a. Red-a chuan sakawr duma chuang, a hnuhnung ber dawttu chu a zu kap fuh hman leh hlauh bawk a. A rilruin pahnih chu tiin a kahfuh zat chu a lo chhiar nghat nghat a.

Pathum dang chu an sakawr aṭanga zuang thlain hnimbuk phenah chuan an biru ta hlawm a. Amarawhchu Red-a awmna hi tlang pawng lunghmun a nih avangin a thlang lam hnimbuk chu a zu hmu chiang viau a. Chuvangin harsa lutuk lovin chung mi pathum la awmte chu a tukzal theih mai a inring a ni. Hnim han che dat dat chu a zu hmu reng a. Silai kha khawi lam atanga rawn kal nge a nih chung mi pathumte chuan an hriat chian ve hman tlat loh avangin an tan chuan inrin thiam a harsa hle dawn tih pawh a hre reng a. Chu chu remchangah a lak thiam a ngai hle dawn a ni.

A entlang chuan a thlang lawk hnimbuk phena birute chu a han zawng chhin a. Anmahni tak chu hmu chiang thei lo mah se an awmna chu a rin hriat theih deuh mai. Red-a chuan Burns-a awmna kha a han zawng ṭha leh a. A tlakna atanga fit sawmhnih vel lungpui phenah Burns-a chu lungpui nghengin a lo ṭhu a. A kut dinglama pistol kengin a kut veilam chuan a pum a dawm a. A dar veilam aṭang chuan thisen a chhuak nasa hle niin a lang. Burns-a umtute sakawr tlanchhia kha an piah lawk phulah chuan hnim petin an ding leh mai mai tawh a. Red-a chuan a entlang chuan a han en a, a phu ta zawk mai. Sakawr dum, a chal var leh a jean-a chhinchhiahnate chu a hmuh hnu, a zawn mek an ni. A neitu pawh a hre chiang khawp mai.

Chu sakawr neitu chu tu dang ni lovin Kansas state-a misual hmingthang leh phawi rang hmingthang Dirty Dust-a ngei a ni. A lu man pawh dollar sangsarih a ni tawh a. Thiin emaw, damin emaw sherrif hnai ber hnena pe theitu nih chu hming chherna ṭha ber a ni hial ang. Mahse thil awlai chu a ni lo tawp tih hriat sa a ni. Red-a chuan eng vanga Dirty Dust-a chu henglai vela rawn tei lut ve nge a nih a rin hriat mai a. Mahse engtianga Burns-a rama rangkachak chu rawn hre thei nge a nih chu rin ngaihna pawh a hre chiah lo.

Khua a thim ṭep tawh. Red-a chuan Dirty Dust-a te ṭhianho chu an insaseng duh maiin a ring a. A rin ang ngeiin an insaseng ta reng bawk a. An zinga pakhat chu a tho thut a, a sakawr lam pan chuan a tlan ta chiam mai a. Duh se Red-a chuan a kaphlum thei lutuk; mahse engemaw la nghah a duh avangin a kap duh ta lo va. Him taka an ṭhianpa a tlan chhuah hnu chuan midang pahnih pawh chuan hnimbuk phen deuh zar zar chungin an sakawr awmna lam chu an pan ta a.

An tlan liam thlengin Red-a chuan a thlir zui a. Chutah a ralmuang ta maw tihah chuan Burns-a lam chu hmanhmawh fein a pan thla ta a.

Burns-a hliam chu ranch lamah hruai pheiin an thiam ang angin an enkawl a. A vanneiha siamin a lo hliam na lo hlauh mai. Burns-a chuan, “Nang chu awm lo la Mary hi nuthlawi hmelṭha a ni ringawt dawn tihna a nia. Eng tin nge lawmthu ka hrilh ang che ka hre sêng lo tawp mai,” tiin fiamthu a thawh a. Amah vêk chuan, “Vawiin ka lêng chu mi pathum hian min enthla reng a. Chuvang chuan ka fimkhur khawp a, mahse ka lo fimkhur seng lo tawp a nih hi. Tute nge an nih pawh ka hre hrep lo ve. Khangho kha henglai velah hian a hmuh pawh ka la hmu hlawm lo,” a ti a. Red-a chuan a thil hriat zawng zawng chu han hrilh nghal vek pawh a duh deuh rum rum naa a insum ta zawk a.

Red-a chu mu turin a chhuak ta thuai a. Mut hmaa a tuk zing hma tawk taka chhuah a, a thil chhui lai kha chhui chhunzawm a, khuaa va kal leh a, Dirty Dust-a te chanchin kha va ngaihven a, a ṭul chuan va hmachhawn mai chu a tum dan a ni. Zanin hian a rukin an ṭhiante ruang kha an rawn ngaihven ngeiin a ring a. An ngaihven lo a nih pawhin marshal hnena thil awm dan va report a duh a ni.

A muhil ṭêp tawh tihin engemaw thawm hi hre tlatin a inhria a. Nakinah chuan a kawngkhar bula mihring ding niawm tak hi a va hmu a. A pistol lain a pawn lam chu a va tin ringawt a. Chutah kawngkhar bula ding chuan zawi te hian a rawn kik kauh kauh a, hmeichhe aw hian, “Linda-i ka nia, min rawn hawnsak lawk thei em?” a rawn ti ta a. Red-a chuan kawngkhar chu a va hawnsak a. A pindan chhung thim rikrekah chuan khawvela a nula hmelṭha tihber chu a rawn ding ta zan mai.

Red-a chuan a lukham bula a sathau khawnvar dah chu a chhi nghal a. Linda-i chu rifle nen hian chhuatah chuan a ding reng a. Pawnfen fual a fêng a, jacket hlui tawh lam hi a ha bawk a. Red-a hnenah chuan, “Vawiina i lo awm ve kha chu ka lawm tak tak a ni. Lo awm lo la chu ka pa kha an kaphlum mai ang. Mahse….,” sawi zawm mai lovin a tawp chawt a. Red-a chuan, “Ka lo awm ve hlauh chu a ṭha a ni ti mai ang. I pa hi pa luhlul ve tak zawng a ni phawt mai,” a tiringawt a. Linda-i chuan, “Mahse nang hi eng vanga helaiah hian rawn tei lût ve ringawt nge i nih? Min pui tur ringawta rawn kal i nih hi ka ring thei lo a ni. Thildang tihduh i nei  a ni phawt mai. Engpawhnise i thil tihtur chu keia lo hriat ve tur a awm hauh lo va. Mahse vawiin khan nilengin i vâk bo va, tlai lamah ka pa rawn haw kha i chhan hman chiah bawk a. Ka rilru-ah hian zawhna lian tak a awm tlat a ni,” a ti leh a.

Red-a chuan, “In ram hi a nuam em a, ka han fang vel mai mai mawle. I pa buai lai ka nang fuh kha chu vanneih vang liau liau a ni. Engpawhnise vawiin khan i pa thah duh mi pathum chu damin an tlanchhuak leh a. Chuvangin i pa nunna leh in chhungkaw dinhmun hi a la hlauhawm hle tihna a ni a. Inrin reng tluk a awm lo vang,” a lo ti a. Linda-i chuan, “A nih leh tu nge i nih reng reng? Red-a tih ringawt hi i nu leh paten i hming atana an phuah chu a ni thei lo tawp mai a. Chuvangin nangmahah hian thil inthup eng emaw chu a la awm a ni. A ṭha e, min ngaidam la. Ka buai lohna turah ka lo buai pawh a ni maithei. Mahse a hming pum min hrilh duh lo mikhual tlangval kan nei nawlh mai hian ngaih chu a tiṭha zan lo a ni,” a ti leh a.

Red-a chu a han ngawi vang vang a. Chutah nula hnenah chuan, “Min ngaidam rawh. Pathian thu awih an tih ang chi hi ka nih loh vangte pawh a ni ang, ka nihna diktak leh ka hming pum hi ka thup fo ṭhin; thup a ngaih zawk chang hi a awm bawk a. United States marshal ka ni a, misual hnu chhui turin ka rawn kal a ni pawh ti ila in awih mai awm e. Mahse ka ni lo. Kansas state-a kan awm laiin misual rual bank rawkin pawisawi ve miah lo ka nu kha an kaphlum a. An tihluih a nih leh nih loh zawng ka hre lo. A khawlai lêngin silaimu a tawng palh pawh a ni thei. Mahse an kaphlum miau si a ni. Ka nu thih phahna misual bank rawktute chu helaiah hian ka rawn chhui thleng a, nimin khan pahnih chu ka dahtha ngeiin ka hria a. Naktukah ka va en chiang ang chu. Ka hming diktak chu Christian John Red-a a ni. Ka hming hi ka pu zo lo em mai a, chuvangin ka sawi zen zen lo a ni,” a ti ta a.

Linda-i chuan, “A nih leh eng tin nge awm zel i tum? I mi zawnho i hmuh kim hnu chuan min chhuahsan leh ringawt dawn tihna a ni maw?” a ti leh a. A zawh loh tawp tur zawta a inhriat avangin a zak chu a sen ap ap a. Red-a chuan, “Kum 18 ka nih aṭanga ka vahvaih hnu hian tuman an khuaa cham hlen turin min la sawm lo va, tunah pawh hian tuman min la sawm chuang lo va, chu chu ka dinhmun chu a ni,” a ti a. Linda-i chuan, “A nih leh cham hlen tura sawmtu chu hmu la i cham hlen chu i duh tihna em ni?” a ti leh a. Red-a chuan, “Min sawmtu a zir te, min sawmna hmuna zir te a ni ang chu. Mahse tunah chuan ka tihtur ka la tizo tlat lo. Hetiang mihring, ram leh khawtlang tana mi hnawksakho thenfai hi ram rawng ka bawl ve theihna ni tlatin ka hria a, ka thiam tawk ni pawhin a lang,” a ti leh a.

Linda-i chuan, “Engpawhnise a hmeichhia zawkin zah theih loh chhuahin ka rawn lenchilh rawih che a nia. Ka kal tawh ang e. Cham hlen tura sawm leh sawm loh chungchang kha chu kan la sawi dun leh dawn nia. Ka pa hian ṭhenawm ṭha deuh neihna a ni phawt chuan kan ram hmar lam ruam saw pêk ṭhen a pawi timiah lo a nia. Mu tawh rawh. Mang ṭha le,” a ti a, a chhuak ta nghal a.

*************

            A han thawh leh meuh chuan khua a lo eng uarh tawh a. Ranch choka aṭanga eitur rim rawn lêng phei chem chem chuan Red-a rilṭam chu a tizual sawt bawk. A insiam a, choka lam chu a va pan a. Mary chuan dawhkanah eitur a lo chhawp mek a. Red-a a hmuh veleh Mary chuan, “Good morning, nizan i mutui bawk em? Eitur ka siam peih chiah a, kha ei nghal rawh,” a lo tisawk sawk. Red-a chuan dawhkan kil pahin, “Vawiin chu khua-ah ka va lêng lawk ang e. Nimin lama kan thil tawnte kha marshal va hrilh ve hrim hrim ila a ṭha awm e. Tlai thim hmain ka rawn haw hman ka ring,” a ti a. Pindan lam atangin Burns-a chuan, “Ka rawn kal ve dawn. Kei pawh khua-a kal leh duhna chhan ṭha tak ka nei,” a rawn tilut a. Red-a chuan, “I hliam khan a zual pha ang e,” a lo ti a. Burns-a chuan, “Hengte chu naupang tan pawh engtham mah a ni hleinem. A vunchhia a pilh chauh a nia. Ka rawn kal ve dawn khawp mai,” a ti a. Red-a chuan hnial chi-ah a ngai lo.

            Mary chuan, “Va fimkhur ula aw. Min enthla reng thei a nia,” a lo ti ve a. Red-a chuan, “Tehreng mai. Min enthlâk reng chu ka ring deuh,” a lo ti ve bauh a.

            Stanley  an va thlen chuan marshal chu a office bathlar bang nghengin a lo ṭhu awn duai a. Burns-a chuan a hma nia thil awm dan chu a han hrilh zung zung a. Marshal chuan, “A lo nih hrep tak chu. Henglai vela Dirty Dust-a te awm ve hi chu ka duh lo reng a ni. Nichin lawk khan saloon-a an lut lai ka hmu a, ka ngaih chu a ṭha lo reng a ni. Kansas lamah hnawt phei leh ila a ṭha ang. Kan khua-ah hian tihtur an nei lo,” a ti a. Red-a te chuan an kalsan ta a.

            Saloon chhung an va luh chuan bar nghâktu tih loh chu mi panga chiah an lo awm a. Pahnih chu bangkilah an thu a. Dirty Dust-a leh a ṭhiante pahnih chuan bar nghengin zu an lo in mêk a. An inchei dan leh pawna an sakawr an thuam dan en chuan hla taka zin tum, chhuah dawna han chawl lawk an ang khawp mai. A dik chiah chuan he mite pathum hian khua hi chhuahsan a, tlem han rial leh deuh a, hun remchang hmasa bera Burns-a te chhungkua hi tihbuai leh an tum a ni.

            Red-a te pahnih an va luh chuan an lo meng phawk nasa hle. Red-a chuan, “Douglas, (chu chu Dirty Dust-a hming diktak zawk chu a ni) a tawpa tawpah chuan kan intawng leh ta nge nge maw?” a va ti a. Che nghal mai thei turin a insiam rem nghal a. Dirty Dust-a chuan mak ti tihhriat taka meng phawk chung hian, “Nang, ramhuai thi thei lo pa, ka kawng dal tur hrim hrima piang i lo nih hi. Hremhmunah thlawk thla nghal rawh,” tih leh silai chuh a rual a. Saloon chhung chu silai ri leh mihring na tuar ṭe thawmin a khat ta rum rum mai a ni.

            Red-a chuan a rinlawk ang chiaha Douglas-a chu a chet avangin a silai chu phawi leh a cheng kau a rual nghal a. Second chanve vela a phawi ran zawkna chu hmang ṭangkaiin Douglas-a awm bawrah chuan a va kâp a. Douglas-a silai pawh chu a puak hman a, mahse a a duh ang taka a lek hmain a awmah silai mu chuan a rawn deng ta si a, a tum chiah zawng a fuh ta lo a ni. Red-a chuan a taksaa silaimu rawn lut chu a hre naa ngaipawimawh hman a ni lo. Douglas-a tluk deuhthawa phawi rang ve tho a ṭhiante pahnih lamah chuan a silai chu a tin nghal a. Douglas-a khan tihsual a nei; a rilrua hlauhna rawn awm thut kha a che hmâ lutuk; a ṭhiante pahnih inrin ve hmaa a che thut chu a tihsual lian tak a ni. Pistol chuh nachang an han hriat ve meuh chuan a tlai lutuk tawh.

            Saloon chhuata ruang pathum let reng chu Red-a chuan vir muai muai hian a hria a, a tawpah phei chuan a let tawp a, khua chu a thim ta bur mai a ni.

            A han harh leh meuh chuan Red-a chu a bo nasa mai a. A mutna pindan chu a thianghlim hle a. Tukverh inhawng aṭanga ramhnuai lo lang chu a mawiin khua chu a thiang vawl vawl a. Bang nghenga kawr khaina bawma kawr inkhai atang chuan a mutna chu hmeichhe pindan a ni tih a hre thei mai a ni.

            Bang chhak lamah chuan rifle hi a intung hnum hlarh a. A neitu chuan a hum ngun tih a hriat khawp mai. Khum mawngah chuan lehkhabu sawm dawn lai hi a intiang a. A bulah chuan sathau khawnvar hi a inhung a. Tin, khum bulah chuan dawhkan te reuh te hi a inhung a. Chu dawhkan chungah chuan chawhtawlh lian vak lo leh tui suahna no awm a. Chawhtawlhah chuan rawmawl inzial a awm bawk.  

            A hnuai lamah chuan mi an rawn pen rik tlauh tlauh avangin in chunga mu a ni tih a inhre thei a. Pen ri chu a lo hnai zel a, a mutna pindan a rawn luh chuan a harh ta uarh mai. Linda-i chuan, “E, i lo harh tawh a ni maw? Eng nge i an? I lû te a nâ em? Eng nge i duh ang?” a rawn ti nghal mawlh mawlh a. Red-a rawn harh chhuak leh chu a lawm hle tih a hmelah pawh hai rual a ni lo. Red-a chuan, “Engtia rei nge hetia ka awm tawh chu le?” a ti a. Linda-i chuan, “Ni thum zet i mu tawh alawm. I rawn harh chhuak dawn tawh lo emaw kan ti hman hial asin le. A va lawmawm em!” a ti leh a. Red-a chuan, “Ka tui a hal hle mai,” a ti a.

            Linda-i chuan dawhkan bula an tui dah chu no-ah bun chhuakin Red-a chu a rawn pe thuai a. Red-a chuan a han tlak pawp a. Linda-i chuan, “I la duh em?” a ti a. Red-a chuan, “No khat chu ka lo in leh ang e,” a ti a. Linda-i chuan no khat dang chu a rawn pe leh a. Red-a chuan, “A tawk e. Ka lawm lutuk. Eng tin nge i pa kha a awm?” a ti a. Linda-i chuan, “Ngaihtuah suh. Ani chu a ṭha e,” a ti leh a.

            Nakinah chuan Linda-i chuan, “Red, engtia awm zel nge i tum?” a ti chhuak ta phawng mai a. Red-a chuan a chhang mai thei lo. Nakinah chuan ban chat hian, “Awmna tur hmun nghet ka hmuh hma loh chuan ka vâk kual ka vâk kual mai ang chu. Thil danga na bet lutuk ka ni lo bawk a, ka dam veleh ka chhuak leh mai ang. Tunah pawh hian ka lu hliam hi a la rit deuh tih lohah chuan ka dam tawh khawp mai,” tiin a lu an tuamna puan chu a han khawih zauh a.

            Linda-i chuan, “Red, a nih leh kan ram hmar lam, luikam lehlam phul hmun saw nei thei dawn ta la i la vâk kual i la vâk kual tho ang em?” a ti leh a. Red-a chuan, “Sawlai ram saw hmanni khan ka va fang kual chiam tawh a. Saw tluka ram nuam leh mawi, chenna atana it ka la nei lo,” a ti leh a. Linda-i chuan, “Ka pa chuan sawlai ram sawi i duh phawt chuan pêk che a hnial lo asin. A hnial lo mai che pawh ni lovin i duh lo ang tih hi a hlau ngawih ngawih zâwk niin ka hria,” a lo ti leh a.

            Red-a chu a ngawi leh ta vang vang a. A chhanna nghâka lo phu dêp dêp Linda-i lam hawi chuan, “Engtikah nge maw chuan ka vanneihna ni hi la thleng ve dawn hian ka hre fo ṭhin a. Tunah chuan a lo tleng dik ta zu nia. I pa thilthlawnpek chu lawm takin ka lo dawng ang e,” a ti a. A hmelah pawh a lawmzia chu a lang reng mai.

            Linda-i chuan, “Chu, min kalsan dawn lo tihna a ni maw?” a ti leh a. Red-a chuan, “Ka kalsan tawh lovang che u,” a ti a. Linda-i hlim hmel a hmuh chuan dam sawng sawngin a inhre hial a ni.

-          Lalchhuanmawia Tochhawng