Karl Marx-a Dialectic Materialism Kaihlek leh Conflict Theory
 |
| Karl Marx |
Karl Marx-a chanchin
leh a zirtirnate kha ṭhenkhat chu ṭhenawmte chanchin
aiin kan
Karl Marx-a dialectic materialism kan kan
He dialectic materialism hi Marx-a te, Joseph Dietzgen-a te leh Friedrich Engels-a te hrilhfiah ang diak diak chuan ka zui dawn lo (an
hming ka han lam ri ve mai mai te pawh a ni mahna); keima hrilhfiah danin ka
phul pui ve mai mai dâwn a ni.
A hun chiah ka hre ta lo; kum 1993-95 bâwr vel a ni awm e
(Tuilêt hnu ani tih ka chiang); Congress sawrkara Pu J.Lalsangzuala, Finance
Minister a nih lâi kha a ni. Vawikhat chu Shillong-ah sawrkar hna pawimawh
thawk turin a kal a. Chutihlaia Shillong Mizo zirlai mifing rual, kei kani
intih ṭhah, tum se IAS te pawh ni ve thei tur leh ram hmangaih
vanga vawi 13 thih ngam ṭhiau tur chuan Mizoram
House a chhuahsan tur chu an lo dang a. Mizoram sawrkar an sitna thu leh an
duhtâwk loh dan an lo hrilh a. Ani pawh chuan kal luih a tum bik lo. ‘Nakinah
in la hrethiam ve mai ang,’ a ti a. A nui suk duh chauh e an ti.
Chutihlaia zirlai mifing rual zinga pakhat chuan “Mizoram
kan haw chho va, sawrkar hnate kan han thawk chu lehkha kan zirlaia kan sit em
em Mizoram sawrkar officer lian leh politician-te ang tho chu kan han ni ve ta
der mai a. A ṭhenah phei chuan kan lo tluk awzawng lo chu niin. Kan
lehkha zir lâia kan duhthusam suangtuahna ringawt kha chu a tak tak ramah chuan
a lo ni aw zawng lo. Pu J.Lalsângzuala’n ‘In la hrethiam ve mai ang,’ tia a nui
suk a, min hnial duh lem lo kha ka hrethiam ta,” a ti.
College-te kan kal a, lehkhabute kan chhiar a, sapṭawng chanchinbu hrang hrang, kan naupan laia kan vênga
kan hmuh phâk loh, tun thlenga kan vêngte chuan an la hmu pha lo tih kan hriat headlines tlêma zâwng kan han bih kual
thuak thuak a. Hostel-ah ṭhianhovin duhthu kan han
sam leh a. College magazine-ah mi sap
ṭawng ṭha entawn ru zeuh zeuh
chungin English section-ah ngei mai thu kan han chhuah ve a. Sâp ṭawngin eng engemaw kan han sawi chhuak thiam ve ta bawk a
(Sâpho chuan anmahni leh anmahni an inbiakna ṭawngkam
pangngai, sap ṭawng ki accent
diktaka biak tlâkah min la ngai chuang lo tih pawh kan inhre pha chuang lo).
Miin min han fak der zauh zauh bawk nen. Min fak dertu thenkhatin min fakna
chhan chu an lamṭanga min siam an duh vang mai mai te, rorel lai/hotu ding
lai sawiselna hmanrua atana min hman an duh vang mai mai te a ni tih hre lovin
tak tak emaw kan ti a. Fing ta viau leh fel ta viaua inhriat a awl a. Mi tâna
ngeiawm khawpin kan thawveng tih inhriat a har khawp mai.
Hetihlai tak hi a inveng thiam lo chuan an mualpho pui a.
Mi rilru an hliam a, an damchhunga an siamṭhat zawh
tawh loh tur thil an tichawk.
Nia, khawvelah hian hrânghlui leh ṭhangthar
inkârah conflict a awm fo ṭhin. Naupang kum sawmhnih hnuai lamin tunlai hla an han
tiri bur bur mai chu khawhar hla leh a nêm lam ngaina tawh nu leh pate tân
chuan chhepchher inkhawng ri tluk lek a ni a. Tichuan nu leh pate leh fate
inkârah conflict a lo awm ta ṭhin a ni.
Tlangval sam tiphir duh leh chutiang sakuh hmul niawm tak
ngaina ve pha lo nu leh pate inkârah conflict
a awm thei. Kan sawi zel ang.
Kohhranah meuh pawh hian conflict hi a lo awm thei khawp mai. Thangthar lehkhathiam rual,
sap ṭawng intithiam, intichhiar zau (ka ṭawngkam hman
hi nalh chu ka tichiah lo khawp mai) leh puitling, kohhran hna lo thawk rei
zawk tawhte inkarah pawh conflict a awm ṭhin. Hlawh
tihpun dan hriaa inhria ṭhalai naupang zâwk leh
rei tak lo thawk tawh, tihdan thar hre tawh si lo hotute inkarah pawh inhnialna
lian tak a chhuak thei.
A nih loh pawhin ṭhangthar lehkha chhiar
zau zâwkte hriat dan leh hmuh dan kha a zir chhuak hmasate hmuh dan nen a inang
lo thei a, chutiangah chuan college khata kal ṭheuh ṭheuh pawh a inan loh theih khawp mai. Kum sawmte a han
ral hi chuan college leh university-ah syllabus thar, ngaihdan thar, zirtirtu
thar, lehkhabu thar tam tak a lo awm hman a, a zir hnuhnung leh a zir hmasate
thil thlir dan leh pawm dante pawh a danglam daih thei.
Karl Marx-a chuan a hun laia British economic system chu thesis a vuah a. Chu system
dotute chu anti-thesis a vuah thung. Chu thesis awm mek capitalism chu mirethei rahbehna hmanrua
mai a ni a ti. Mi hausa an hausa tawlh tawlh a, a retheite an rethei tawlh
tawlh a. Nakinah chuan mi retheite chu an la hel ang a, capitalism chu an paih ang a, hausa bik leh rethei bik awm tawh
lohna communism a lo ding ang.
Communism-ah chuan mi tinin an chanvo ṭheuh an hmu
ang a, hausa leh rethei bik awm lovin mi tin an inang tlang vek tawh ang. Chumi
hunah chuan communism chu thesis a lo ni ve thung tawh ang a ti
(Kan han sawifiah thiam lo khawp lehnghal).
Tichuan thesis leh anti-thesis indona-ah
chuan anti-thesis a chak a. Amarawhchu hmana anti-thesis, tuna thesis
lo ni ta ngei pawh chu anti-thesis dang an lo chhuak ang a, chu chuan a
la rawn luahlan ve leh ang.
Nia, kum sawmhnihte a han ral meuh hi chuan thil hi a lo
danglam nasa hman khawp mai. Hmana college naupang fing pui pui, hostel kawt
thingbuk hnuai (emaw hnuai lo emaw) remchang lâia titi fing tak tak vawr a,
hlawh pun dan hre em em te, chak zâwka rawngbawl dan tur hre riau mai te, zirna
lam kawnga hotute sit em em mai te, development kawng hrang hrang hre em em te,
foreign ram aṭanga sum lâkluh dan hre riauva inhria te, hotu ding laite
aia zirna siam ṭhat dan kawng hre thûk
zâwk riauva inhria te, ramthim sut en dan hre riau te, hotute sâp ṭawng thiam lohzia sawi nuam tiriau mai te khan a fawng an chelh ve ṭan ta. Hmana anti-thesis kha tunah chuan thesis
an lo ni ve ta a nih chu.
Amarawhchu mi tam zâwk chuan anti-thesis an nih
lâia ṭha an tih, tih mai awma an hriat tam tak chu thesis
an lo nih ve tâk hnu chuan an ti duh chuang lo emaw a tihdan an hre bik lo emaw
a ni fo. A nih loh pawhin anti-thesis an nih lâia hotute sawisel nan,
tihmualpho nân, mahni intihlâr nan an ti ve mai mai a ni. Chu chu hre thiam
lovin keini ang mi mawl deuh chuan chutianga anti-thesis huangtau deuh
leh thawm nei ring deuh, hotute rel nuamti deuh thu chu kan zawm a, kan mawngah
an hiat a, hotute kan tawng kan tawng a, a tâwpa a hlâwkna têltu leh a rah
sengtu chu midang daih an ni.
Hei hi kohhranah chauh pawh ni lo, Mizoram pawlitik-ah te
pawh hian a chiang khawp mai. MNF sawrkar ministry-in contractor hnen atanga an
contract estimate za zela pathum an khawn kha Congress hian tive ta se
an duh hauh lo vang. Opposition party, anti-thesis an nih lâia an huat
em em corruption leh hlemhletna eng engemawte kha thesis an han nih ve
chuan an lo duh ve huam huam khawp mai.
Tin, ka hmuh dan chuan khawvel politics leh social
change-ah hian anti-thesis an nih lâia che nasa apiang khan thesis
an lo nih ve khân anmahni eptu anti-thesis te kha an ngaithei lovin an
beilêt nasa zel. Kohhranah te pawh hian hotute beih ching apiangin hotu an nih
vein sawisel leh beih an ngai thei lo mai thei-chu phei chu ka hre chiah lo. Ka
rinthu, keima observation ve mai a ni a. Pahnih leh pahnih belh pali tih
anga dik zawng a ni thei lo mai thei. □□□
Thu Belh:
Kan kohhranah hian
sa ei lo tam tak an awm a. Engemaw ti tak hian sa ei loh hi kan ngaisang a,
thenkhat phei chuan thlarau dinhmun sang takah an ngai nite pawhin a lang.
Thlarau lama hmasawnna han sawi hian sa ei loh hi kan sawi ri fo mai. A thlarau
lam dinhmun chu ka hre pha lo va, sawi lo teh ang.
Ka han sawi duh
zawk chu sa ei lohovin sa ei min hmuh dan leh an sa ei duh lohna kha min barh
luih an tum fo hi a ni.
Hmanni lawk khan
picnic-na pakhatah ka kal a. Chuta a kal tam zawk, za zela sawmkua vel khan sa
ei an duh a. Mahse sa ei lo pakhat chuan a duh tlat lo; mi sa ei tur kha a dal
ngar ngar a, phur vak lovin sa tel lo chaw an buatsaih ta a nih kha. Chu pa/nu
chuan thlai chauh ring mi a nihna kha midang lakah barh luih a tum tlat a, a
barh lui ta reng bawk a. Chu chu a ni ka sawi duh chu.
Communist-ho chuan
dik nia an hriat kha midang barh luih an duh zel. Hetiang deuh hi kan ni fo.
Comments
Post a Comment