JONA CHANCHIN THLIR ZAUNA




Introduction
            Jona chanchin hi Bible thua inhnialna chawk chhuak tamtu ber pawl chu a ni ve awm e. Ngaihdan hrang hrang leh thlir dan hrang pawh a tam khawp mai. Pathian thu thiam inti zingah pawh an zir chhuahna college leh university a zirin Jona bu an thlir dan hi a inang lo hle a. Tin, kan awmna kohhran a danglam ang zelin he lehkhabua thu chuang kan thlir dan leh awih dan tawk pawh a inang lo thluah mai.


Jona chu tu nge?
            Jona hi zawlnei tê pasarih zinga langsar pawl leh chanchin sawi hlawh ber pakhat a ni. Zawlnei dangte aiin a danglam bik hle a. A bu ziah dan pawh hian zawlnei bu dang chu a ang lo khawp mai. A thuziah dan hi thuziak  tluang pangngai leh mi chanchin sawi dan tlanglawn narrative form deuh vek a nih avangin a danglam bik a ni.
            Jona hi Amittaia fapa a ni a. A khua erawh chu a bu-ah hian a inziah loh avangin 2 Lalte 14:25-a Amittaia, Gat-hepher khua tih inziak aang chauhin kan hre thei a, chu khuaa piang a ni nge ni lo erawh chu hriat phak rual a ni lo.[1]  Gat-hepher hi Israel ramah pawh a kil khawr lai Zebulun mite awmna nia ngaih a ni bawk.[2]  Jona hian Pathian tlanbosan a tum lai vel leh Ninevi a kal vel lai hian nupui a nei tawh nge a la tlangval tih engmah sawi lan a awm lo. Hmanlai mite chuan hmeichhia hi an hmusitin an ngainep hle a. An chanchin hi an sawi vak vak duh lo khawp mai. Hmanlai Middle East bawr vela puithiam henkhat phei chuan, “Lalpa, hmeichhiaa ka lo pian loh avang hian lawmthu ka hrilh a che,” ti hi an zing awngainaah an chham tel zel a.[3]  Thlarau thi thei lo neia inring pawl zingah henkhat pawhin hmeichhia chu thlarau pawh nei ve lo turah an dah hial a ni.[4] Chutiang anga hmeichhe lar lohna ram aanga ziak a nih avangin a nupui chanchin lam chuan ngaihven a hlawh vak lo a ni ang.
            Kum zabi 19-na hma lam kha chuan ringhleltu awm ve fo mah se a tlangpuiin Jona chanchin hi history thudik anga ngaih a ni mai hin a. Vantlang hriat thama rinhlelhna thu au chhuah pui hmasa ber chu J.G.Eichhorn-a(1823) a ni.[5]
            Tin, Jona bu ziaktu chungchangah hian inhnialna a chhuak fo bawk a. Higher Critic lam chuan amah Jona ziah hi a nih an ring lo hul hual a.[6]  Chu bakah Jona hrim hrim pawh hi mihring awm tak tak lo; tuten emaw tehkhin thu atana an phuahchawp lekah an ngai a.[7] Thutak bawla bawl vak tlakah pawh an ngai lo. Amarawhchu heti taka awih lotu kohhran hotu tam ber inzir chhuahna India ram theological college ten ‘Bible hi dik lo thei lo thurin a nihna lam aia dik lo thei a nihna zawnga Bible Criticism an kalpui nia a lan’[8] dan aang hi chuan a mak reng reng lo.
            Mahse Jona bu hi amah Jona ziah ngei a nih hi a rinhlelhawm lo. A thuziak aang hian amah Jona chauhin a hriat chi tam tak a awm si a tiin Herbert Lockyer-a te chuan huai takin an sawi ngam a.[9] Hmanlai rabbi-te pawhin an rinhlelhna awm reng reng a lang chuang lo.[10]

Jona’n Pathian Tlanbosan A Tum.
            Pathianin Jona chu khaw sual hmingthang Ninevi khuaa vaukhanna thu tlangaupui turin a ko va. Mahse chu kohna chu Jona chuan chhan a tum awzawng lo. A rang thei ang bera insiamin Joppa khua, tunlaia Tel Aviv khawper ni maia lang, Jerusalem aanga mel 35 a hla Jaffna an tih tak lamah chuan Tarsis khaw lam pana tlanbo tumin a kal ta nghal a.
            Joppa khua hian a len loh ngaihtuah chuan chanchin a ngah ve fe mai. Aigupta lal Thutmosis  III-a  hunlaia an khaw hming ziah tlarna list-ah pawh a tel daih tawh a. Maccabees hel vel lai pawh khan an inchuh zak zak tawh a. Kum zabi pahnihna (AD) vel phei kha chuan lawng suamhmangho tamna hmun a ni. Lal hrang hrangin an inneih chhawk zut a. Napolean-a pawh khan rei vak lo chu a ta neih awm e.[11]
            Jona chuan Tarsis lam pan tumin Joppa khua chu a chhuahsan ta vung vung mai a. A kal tumna khua Tarsis awmna hi hriat chian a ni lo.[12] |henkhatin Spain rama awm niin an ring a. |henkhat erawh chuan Africa hmar lam ram Carthage (tuna Tunis) vela awm a nih an ring. Cicilia thliarkar vel a nih ring tawk an awm bawk.[13]  Mediterranean tuipui kamah Tarsis tia sawi mai theih tur sumdawnna khua a tam mai a.[14]  Khawi ber nge puh a har sa hle. A hla ber Spain hmar lama mi khu mi tam zawk rin dan a nih hmel ber a ni.
            Jona chu Tarsis lam pan chuan a kal ta a. Pathian tlanbosan tum a nih vanga ngaihhat lohna leh rilru hrehawmna em em pawh a nei lo ani awm e. A zinna-ah hian a thlamuang hle a nih a rinawm; thlipuiin an chuanna lawng a rawn nuai fê hnu-ah pawh lawng pindan hnuai lamah tui takin a la muhil thei a ni. Pathian tlan bosan chungin tam tak chuan kan dinhmun hlauhawmzia hi Jona ang hian kan hre lo fo hin.
            A chuanna lawng pil tur chuan Jona dinhmun diktak, miin an hria ang tih a hlauh em em chu a rawn hailang ta leng mai. Pathian tlanbosan tum misual ani tih a inhrechhuak ta. Amah duh dan ang ngeiin tuipui so bulh bulh leh thlipui rum vung vung karah chuan an theh chhuak ta a ni.
            Tuipui a zuk thlen rualin Pathian ruat sangha lian pui mai chuan a lo hmawm ta hmak mai a. A ha-in hial se chu dam chhuahna chi a ni lo; mahse engkim tithei Pathian chuan rorelin Jona chu sangha pumpui chhungah a lut ta zel a. Chutah chuan ni thum leh zan thum zet a zu tawm ta a ni.
            Helaia ni thum leh zan thum zet sangha kawchhunga Jona a dam thei leh awngai thei hial khawpa a harhfim si hi tam takin Jona chanchin an awih theih lohna pakhat chu a ni. French Revolution lai vel aang daih tawh khan Jona  han dawlh thei mai awm sangha lian Whale hian a ka chhungah a thil ei lo thlifimtu (grill) a neih avang leh he grill hi patling len theihna ziazang a nih loh avangin Jona pawh kha a dawlh tak tak theiin an ring lo va. British Museum pawhin Jona thawnthu rinhlelhawm thei zawngin thil an entir bawk.  Mahse tun hnu hian whale sangha chi hrang 14 zet an awm tih leh a thente phei chuan thil hrawl tak takte pawh an dawlh thei tih an hmuchhuak leh tawh a. Chung zinga pakhat cachalot chite (species) phei chuan Jona tlakna tuipui Mediterranean an tlawh fo a ni.[15] Tin, tunhma deuh khan lawnga zin mite zingah sanghain mihring a dawlh a, a hnua damchhuak leh ta mai sawi tur an awm ta zauh zauh.
            Kuwait mi pakhat chu sanghain a dawlh a, mahse vanneih thlak tak maiin chemte a lo hum hlauh mai a. Chu chuan a sangha pumpui zai thlerin a chhuak leh a. Tin, Falkland thliarkar bulah James Bratley-a chu whale-in a dawlh a, chawhnu lamah dam takin chu whale pumpui aang chuan an phawrh chhuak leh thei a ni. Tin, chu lo pawh American lawng mi, whale pel hin Marshall Jenkins-a pawh whale-in a dawlh a. Mahse vanneihthlak takin a thi tur chal changin dam takin a luak chhuak leh a ni.[16]
            Pathian chuan engkim a tithei a. Chuvangin Jona chunga thilthleng pawh hi a tak tak a ni ngei ang tih a rin theih a ni. Isua pawhin Jona chungchang hi thil awm ngei niin a sawi bawk (Mat 12:39-41; Luka 11:29-30).

Sanghain Jona A Luak Chhuak.
            Ni thum leh zan thum zet sangha kawchhungah nasa taka Pathian a auh avangin sangha chuan Jona chu tuipui kamah a luak chhuak leh ta a ni. Sanghain Jona a luak chhuahna lai hi rin thu lo chuan sawi theih a ni lo. Ninevi khaw hnaih thei ang ber tuipui Assyria ram vaukam Lajazzo tuipui, hmanlaia Sinus Issicus an tih, French-hovin Alexandette an tih bawk, Turk hovin Scanderoon  tia an koh lai vel khu ni thei awma rin a ni. =henkhat erawh chuan Euxine tuipui vel a nih an ring.[17]

Jona’n Ninevi Khua A Pan.
            Mediterranean tuipui aanga Ninevi khua chu mel 800 vel zet a ni a. Thlalerte kal tlang a ngaih dawn avangin Jona tan chuan a huphurhawm hle a ni. A kawng thui avanga Jona hian a tirah pawh Pathian tirhna kha a hnial a ni maithei a. Tin, rin dan dang lehah chuan Ninevi khua hrim hrim hi Israel-te hmelma an nih avangin Jona hian chuta va kal chu a chak lo va. Duh leh an hmelmate chu boral vek mahse pawi a ti lo a ni maithei bawk. Israel mite chuan an hmelma hnamdangho chu chhandam nive theiah pawh an ngai lo va. Chuvangin Ninevi khaw mite thlarau boral tur chu a pawiti vakin a rinawm  loh a ni.
            Ninevi khaw chanchin hi tlemin han chhui zau leh deuh ila a ha awm e. A awmna chu tuna Irag khawpui Bagdad aanga hmar thlang lam hret mel 150 vel, Tigris lui kama awm a ni a. Lal ropui Nimrod-an hmasang tak taka a din a ni.[18]   Mi hrang hrangin an luah hnu-ah BC 705 vel khan Sennacheriban-a chuan a siam lian a. Zawlnei Isaia hun lai vel kha chuan khawvel khaw ropui bera ngaih a ni hial awm e. An Tualte Vanglai ve ber a nih awm chu. Ashur Banipal-an (669-627BC) khawpuiah a hmang leh bawk a. Mahse Nahuma leh Zephania te lo hrilhlawk angin BC 612 August thla-ah Medes leh Babylon leh Scythians  hovin an beih rawn a, an chhu chhe ta vek mai a ni.
            Jona bua ‘Ninevi chu khaw ropui zet, a zau zawng ni thum kal a ni,’ tih lai tak hi mi inhnialna leh Jona bu hi phuahchawp mai mai a nih ringtute anfung, an awih theih miah loh chu a ni. ‘Chutiang khaw lian chu hmanlai leh tun lai pawhin khua a la awm ngai lo,’[19]  tih ang hi Bible ring intite thutlukna a ni ve fo mai.
            Kum 1855 khan mithiam F.Jones-a chuan Ninevi khaw hlui hi an lai chhuak niawmin a sawi a. Chuta a lan dan chuan a dung mel 3, a vang mel mel khat leh a chanve vel chauh a ni.19 Ni thum kal nen chuan a inthlau khawp mai. Dr Layard-a erawh chu Higher Critic nimahsela Ninevi khaw hlui a fan hnu leh a awmziate a hmuh chian hnu chuan Bible-a a ropuizia a sawi hi tak tak ni theiin a hre ta tlat mai a nih chu. A sawi danin a kulh bang chhung lam chu fit 70 a sang, fit 32 a chhah a ni. Fit 200 vel zeta sang khawthlirna 1500 zet a nei bawk a. Mel 60 bial vel, ni khata mel 20 zel kala ni thum kal vel zet tur a nih chu.20
            Chutiang khawpa khaw ropuiah chuan mihring engzat nge cheng ang? Jona 4:11-ah chuan  “...a chhunga  mi 120,000 aia tam, an ding leh vei pawh thliar tham lo te leh ran rual tam tak awmna hi....”  tiin Pathianin Jona chu a bia a. Heta  “an ding leh vei pawh thliar tham lo’ a tihte hi nausen bu chip, chhia leh tha hriatna la hmang thei lo a tihna niin a lang a. Hmanlai chuan fa nei thei lo tura insiamte a la awm loh avangin naupang an tam hle mai thei. Engpawhnise mihring panga zela pakhat vel kha naupang ni ta se mi 600,000 vel chu an ni thei tihna a nih chu. |henkhat erawh chuan Ninevi khaw chhung leh a chhehvelah ringawt chuan mi 600,000 aanga 2,000,000 thleng pawh awm theiin an ring.21.
            Tichuan Jona chuan Lalpa tirh angin Ninevi khua chu an thlarau boral tur veina nei chuang miah lovin a pan ta a. Kal kawngah engchen nge a thang a, harsatna a tawk em tihte chu hriat tum talh chi a ni lo vang. A thlen veleh a thu dawn, ‘Tuna chin ni sawmli-ah, Ninevi hi tih boral a ni dawn e’ tih chu phuah belh leh thluai thlum awm map lovin a puang ta a. Zawlnei dangin thu leh hla an ngah tehlul nen Jona hi chuan thu a sawi tawi kher mai. An sim phawt chuan Pathianin a ngaidam ang tih pawh a sawi lo; Israel hmelma, engtik lai pawha an ram rawn run mai theite chu duh leh boral vek mahse pawi a ti lo a ni.
            Jona thuchah chuan lal beng a lo thleng; a rin loh tak maiin khaw sual hmingthang Ninevi mite chuan an sim phah ta hlauh mai. Chutah Pathian mize dik tak, Pathian ngilnei, zaidam, hmangaihnaa khat a nihna chu a rawn lang ta a. Chuti khawpa khaw sual chu ni mah se an inlam let miau avangin Pathianin a hrem thei ta tlat lo. Tun thleng hian Pathian chuan misual ber pawh an sual an sim duh a, a lam an hawi phawt chuan a ngaidam lo thei lo; sual sim duh ngawih ngawihte ngaihdam loh talh hi Pathian thiltih theih loh pakhat a ni.
            Jona nungchangah erawh chuan mihring mize diktak a lo lang chhuak thung a. A hmelmate che chhe lai hmuh chu a chak et et mai a ni. Tun thleng hian mi tam tak bengah chuan an ngei zawng leh itsik zawngte chan chhiatna lai sawina ri hi a la mawi reng a. An che chhe lai hmuh pawh a la chakawm reng thei a ni.
            Mei kang khu en tuma Jona tlang lawn chuan a tum ang a hmu ta lo va. A nisa tuar zar hlim tura Pathianin um a zam tir lo vuai leh ta mai si khawngaih em emtu chuan Ninevi khaw mite kang ral tur chu a lainat der si lo. A lungawi lo chuan thihte a dil thul. Mahse hetah hian Pathian chuan a nihna diktak, hmangaihna Pathian, engtik lai pawha misual hawikirte ngaidam thei a nihna chu a rawn puang ta zawk a ni.
            Bible zirtu tam tak chuan Jona zar hlimtu um thang chak lutuk avang hian Jona hi phuahchawp mai mai a nih an rin phah bawk a. Hetiang zawnga Pathian inpuanna sawi mam tum a, an sawi mam theih loh apiang phuahchawp leh lasi thawnthu mai nia sawitu mithiam an tam reng a ni. Chutiang chuan Pathian thiltihmak te hi a mak lo thei ang bera an han zir chuan mak tih tur reng reng a lo awm lo va. Tuna leilung dan (natural law)  nia an hriat kalh zawng hian Pathian a chet an ring hek lo.22 ‘German liberal D.F. Strauss-a te phei chuan Isua ngei pawh kha Chhura thawnthu ang vel leka a taka awm pawh ni lo, ‘mythical figure’ angin a ngai a ni.23 Rudolf Bultmann-a phei chuan history hi a tirte aanga inang deuh pata kal(continuum), chung lam aanga Pathian emaw, engemaw mihring aia thiltihthei (super natural) inrawlhna tur awm lo ang hialin a sawi bawk.24
            Mahse leilung dan, natural law, nia kan hriat hi a la tlem thamin kan la hriat belh dawn chauh a. Chuvangin tuna mihring hriatna aang ringawta Bible chhung thute natural law kalh anga kan lo sawi hi a dik em? Hmanlai chuan khawvel hi a zawl duai niin an ring a. Ni leh arsi zawng zawngte khian lei hi hel mup mupin an hre bawk a. Chu chu hmanlaia an ‘natural law’ tih chu a ni. Science thiamna thang zel hian leilung dan danglam thei lo nia kan hriatte pawh hi a lo danglam thei fo dawn a ni tih a tilang zawk a. Chuvangin tuna kan hriat phak chin aanga thutawp lo sawi chhuah ve pawp pawp mai hi a finthlak loh zawk a ni tih an hre chhuak leh tawh a ni. ‘Tunah erawh chuan science-in diktaka a tih theih chin lo la tlemzia hi a chiang ta deuh deuh a; he hriatna famkim lo tanchhan a, huaisen taka thutlukna siam mai a rem lo tial tial,’ a ni.25 Chuvangin Bible-a Pathian thiltihmak, leilung dan kalh nia kan hriatte hi natural law siamtu Pathian hnathawh a nih hlawm avangin Anin eng ang law nge a hman hre lo va huai taka Bible thu vuak thlak nana lo hman lo a fin thlak loh zawk a ni. Hemi thuah hi chuan Augustine-an (AD 354-430) ‘Kristiante hian thilmak tih hi leilung dan kalh zawng angin kan zirtir tur a ni lo va, leilung dan nia kan lo hriat dan a kalh, kan ti thei chauh zawk a ni, a tih hi a tawk hle.26
            Amarawhchu hetianga kan sawi avang hian a mak apiang kan ngaihluin kan ring tihna a ni lo va; rinna tehfungah kan hmang vek hek lo. Thilmak hmuh tam leh hriat tam hian rinna a tinghet vek lem lo tih pawh Bible aang ngeiin kan hria.27 Pathian ropuizia lanna-ah erawh chuan kan pawm lo thei lo vang. Chuvangin Jona bua um thang chak em em mai pawh hi Pathian ropuizia leh thiltihtheihzia lantirna a nih avangin Pathian lama kan rinna tichaktu ani zawk a ni.
            Pathianin Ninevi khua chu an sim avangin a ngaidam a. Kang ral vek se ti em emtu Jona chu a lung ni lo hle a ni. Amarawhchu sim hming pu tlakin an rah zui zel em(?) tih leh engtia rei nge Pathian ngaihdam tlaka an sim tih zawng kan hre pha ta lo. Hetia ngaihdam tlaka an sim hun lai vel hi Isua pian hma kum 700 aanga 800 bawr vel (800-700BC) a nih a rinawm a. BC 663 bawr velah erawh chuan Pathianin zawlnei Nahuma hmangin a vau leh chher chher tawh a.28 Hemi um erawh hi chuan an sim lo a ni ang. BC 612 khan Babulon hovin an tichhe vek a. Tell Kuyunjik tih bak hnuhma hmuh tur a awm lo an ti.
            Babulon hovin an run hian an sawpchhe hneh hle a ni ang, Xenophon-a leh a Grik sipai sing khat rualin a hnu kum 200 lek BC 401-a helai an kal pelh pawh khan chung lai vela awmte chuan ‘Mespila’ tiin an lo hre daih tawh a. Kum zabi hnihna (AD) laia Athens khaw ziaktu lar Lucian-a chuan, “Ninevi khua chu nuai ral vek a ni a. A awmna hria pawh an awm lo va, hnuhma reng reng a awm lo,” tiin a ziak.29
            Jona bu aang hian zirlai zir tur a tam hle naa Sabbath sikulah kan zir tawh tho avangin chu lam chu ziah tam ka tum lo. Mathew Henry-a commentary aangin zir tur a tam viau bawk.30 Pathian chu engkim, thlipui, ransa chi hrang hrang leh thlaite chunga roreltu, englai pawha misual sim duhte ngaidam thei a nihna a lang chiang em em a.
            Tin, Mosian Pathian mizia a sawi, “Lalpa chu, Lalpa chu, Pathian lainatnaa khat, mi khawngaih thei tak, hin nel tak, ngilneihna leh thutak ngah, mi sang tam tak chunga khawngaihna lantir hin, khaw lohna te, bawhchhiatna te, suahsualna te ngaidam hin; thiam lova ruatte chhuah mai ngai lo; pate khawlohna avanga fate, fate fa leh, chhuan thumna leh chhuan lina thleng pawha hrem hin chu,” (Exodus 34:6,7) a tih dikzia lanna bu a ni kan ti thei bawk.


Notes and References

1.         Matthew Poules Commentary. Vol-11           MacDonald Publishing Co, MC Lean,      Virginia-22102 USA.

2.         Matthew Henry’s Commenary, Vol-IV         MCDonald Publishing Co, MCLean         Virginia-22102 USA.

3.         Jeffrey, Grand R. “The Handwriting of God” p-51
Frontier Research Publication, Inc
Toronto, Ontario, M82 5M4.

4.         Ibid   p-51

5.         Expository Bible Commentary Vol-7. P-362.Zondervan Publishing House. USA.

6.         Lalsawma, Rev, BD, MTh.  Zawlnei Jona P-(i) Synod Book Room-1972, Aizawl.

7.         Ibid  P-(i)

8.         Biaksiama, P.C.   “Thawkkhum Diklo Thei Lo”    p-115. The Christian Research Centre. Aizawl. First Edition-2002.
9.         Lockier, Herbert.      “All the Miracles of the World”  p-142.OM Book. Secundarabad. AP. India. 1989.

10.       See No 5. p-362

11.       “The New Bible Dictionary” p-888
Interversity Press-1976.Great Britain.

12.       Random House Dictionary of the English Language.

13.       See No -1 p-926.       

14.       Pearce, Dr E.K. Victor  “Archeology”  p-108.        OM Books - 2001. Secunderabad-India.

15.       Pearce, Dr E.K.Victor,    “The Origin and Destiny of Life” OM Books-1998.

16.       See No 1, p-930.

17.       Genesis 10:11

18.       See No 6, p-14.

19.       Ibid, p-14.

20.       See No 14, p-

21.       SDA Bible Commentary Vol-4.

22.       Chuauthuama, Revd,  “Anni leh Kei”Lengchhawn Press-11996. Bethel House. Khatla, Aizawl.

23.       “P.C.Biaksiama Kutchhuak
 p-24 Literature and Drama Committee.
Ramthar North Branch KTP.Gilzom Offset, A/54. Electrict veng, Aizawl.

24.       Kaiser JR, Walter C.  “The Old Testament Document” p-178. OM Books-2003. Secunderabad. AP.

25.       Biaksiama, P.C.   “Miracles-Thilmak Chhuizauna” Christian Research Centre. Omni Print-2002.Ramhlun North. Aizawl.

26.       Ibid, p-11.

27.       Johana 12:37.

28.       Nahum 2:1-3,19.

29.       Hei hi keima thuziak “Tarsis Ticket” tih ami ka lak chhuah a ni. Ka thulakna ka hmu zo ta lo.

30.       Matthew Henry’s Commentary hi sermon buatsaih nan chuan a tha thlawt a. Mahse Bible zir zau hrim hrim nan chuan a lar ang hu hi chu ni  lovin ka hria..(ka hre tlêm em mai).



           
Thu Belh:
Jona chanchin hi kawng hrang hranga zir chhuah theih a ni a. An zir chhuak bawk reng a. Keia han ziah ve hi chu ka kut hlei thil tih ve mai mai a ni ber. A dik tak chuan kan hre thuk ve tak tak lo va, chuvangin hetiang thute hi chu lo pawtpui ve chiam chiam tur pawh niin ka inhre chiah lo.

He thu hi conservative lam awn rilru deuh sa pân chunga ziah a ni a, chuvangin a thu hi a lâi lo deuh mai thei a ni.



Comments

  1. Kei,mit chaklo Chung chungin zan rei tawh takah kan chhiar thuak thuak a.A thakhat ka ti,pawhsawih kual Dan leh han thlurbing chak deuh chu ka la nei ve nual mai.I thawhrimna sit lutuk suh!!!

    ReplyDelete
  2. A tha ka ti khawp mai,hetiang chhiar tur ka neih phah avang hian i chungah ka lawm e,comment dangang hian,han sawi zau chak deuh chu ka nei na a,mahse a tha khatin ka hria

    ReplyDelete

Post a Comment

Popular posts from this blog

KA LO TAWN VE - REMRUATI

TUNLAI KHAWVEL HMASAWNNA LEH KRISTIAN THALAITE.

A LOVE STORY