KA FOREIGN RAM ZIN VE KHA

India ram chhuahsana ram dang (foreign) kalho hian an zinna chanchin hi an ziak teh mawlh a. Mi chhiar duhzawng tak leh ngaihnawm tihzawng, lehkhabu hralh tla pawl takte pawh an ni a ni maithei e. Chuvangin kei pawhin ka foreign ram fan chanchin tlem tê hi ka han ziak ve dawn a ni.

Pukzing Khua Atanga Bangladesh Ka Zu Kalna Ram

Kum 2000 tir lam, January 12, Nilai zing dar 5:30-ah thovin foreign ram zin tur chuan ka insiam a. Hei hi kum hnih liam ta chhûnga ka lo tum tawh, engemaw harsatna avanga ka lo ṭhulh fo hnu kha a ni a. Ka phur viau a, ka huphurh viau bawk. Ka ṭhiannu phei chuan min huphurhpui hle. Ka kalna tur leh ka kal tlang tur leh a leilung fate ngaihtuahin hmeichhe thinlung nêm zâwk rilru chu lo tuiin lo zawp deuh mah se a awm ve viau a ni. A dik tak chuan vanduaia pil bo vang vang theih a ni avangin huphurhawm lo zawk zawk chu a ni lo alawm.

Zing dar 6:40-ah in chhuahsanin ka kal tumna Pukzing khaw lam chu Hero Honda bike Splendor hmangin ka pan ta vang vang a. He khua hi Mizoram khawthlang lam Bangladesh ramri aṭanga hla vak lovah a awm a. Tun hi ka vawikhat kalna tur a ni. A khaw chanchin engmah ka hre lawk lo. Zinga ka chhuak chuan Sahara thlaler ang maia vaivut khu chum chum te, kham kâr kopang awih ko ber bur hnuaia kawng kaw che che te, tuihawk tling peu-po leh rauhsan tur kawng ni-awm taka hnim buk kâr kawng lang rik riak te ka tlan pelh hnu tlai dâr 2:30-ah Pukzing chu ka thleng thla a. Mi hming ka hriat chhun Pu Vanlalnghaka ka zawng nghal a. An lo fel phian mai. An inah zanriah ka ei a. Tunhma lama ka hmelhriat sa, Zira chu Pukzingah a lo awm ve reng a ni tihte ka han hre chawp lehzel a. Tichuan Zira te inah chuan rinna lama unaute tiin ka riak ta zawk a.

Ka thlen tirh aṭangin ka kal zelna tur Mahmuam, Bangladesh kawng leh a kal dan tur chu ka buaipui nghal a. Tuman a kawng chu hria an inti lo. “Kawng a awm mumal lo’ tih te, “Bo a awl lutuk a, kal mai mai chi a ni lo,’ tih te chu min chhan dan tlangpui a ni. Ka zu hmelhriat hmasak ber Pu Vanlalnghâka chuan Bangladesh ramri kâna kal zing ber tlangval Lalêngmawia chu min kohsak ta ringawt a. Ani pawhin Mahmuam lam kawng kher chu a lo zawh ngai bik hauh lo mai a. Rilru a buai duh map map hle a ni. Engpawhnise kal lo thei ka nih loh avangin nunna thapa ramri chu kawng zawng chawp deuh pawha kal chu ka tum ruh ve tlat si. Keimaha ka kal tur chu min ngaihtuah em avangin tlêma Chakma ṭawng lo thiam sil ve nil nial Lalengmawia chuan tlawmngaih chhuaha min zui mai a hreh loh thuin min chhâng a. Kei pawhin a ṭul zât zât leh a lungawina tawk pawisa pêk ka tiam bawk a. A dik tak chuan ani pawhin a peih lovin a huphurh hle tih a hriat theih a ni. Kawng zawng chawp tur kan ni si. Mahse vanneihthlak takin a tukah chuan Mahmuam kawng hria, lungphunnaa kal tur mi sawm dâwn lâi an lo awm ve reng mai tih kan hre ta a. Thla a muang ta huai huai mai.

Ni 13, Ningani zing dâr 8:10-ah Pukzing atanga Bangladesh panna kawng, mihring kal theihna chang chang tur, chhuk zet mai chu ka mi rawih tlangval Lalêngmawia nen chuan kan zawh ṭan ta a. Zuhrei kaw zawh ang maia kan chhuk bir ngar ngar hnu-ah kristian contractor-ho hlêpruk bang ni-awm tak kawng zau ve ang reng tak, chhe em em chu kan zawh leh a. Thui fê kan kal hnu-ah ram changkanga chenghovin tunlai khawvelah hetiang mihring hi a la awm theih dawn em ni an tih hial tur khawpa hnam mawl leh rethei, sual bawk si (an sawi danin) Chakma khua chu kan zu thleng ta hlawl mai a. Chakma khua han luh meuh chuan modern age atangin pre-historic hunah kan zu kir leh a ni ringawt mai e. An in sak duh dan te, an mutbu sawngbawl dan te, an ui leh ar leh an vawk enkawl dan te a taka han hmuh meuh chuan a hranpaa history zir vak pawh a ngaih loh hi tih hial tur zuk ni a! Heng mite tho hi vanramah chuan thingzai ina awm ve ngei tumte kha an ni a. An chan tawkah chuan an lungawi a, an thlamuang a, natna hlauhawm AIDS te, Indopui pathumna te, Armaggedon indona te an hlau ve reng reng lo.

Chakma khua-ah chuan rei lo tê kan ding a. Chumi hnu minute sawm vel lekah Hnahva lui kan thleng leh a. Chu chu lui tuihnai lo tak mai chu kânin Chakma vawk road diktak maiah chuan kan insawh thla leh bauh bauh a. Rei vak lo hnu-ah Bangladesh leh India inrina Khawthlang Tuipui chu kan thleng ta a ni. Chu lui kam aṭang chuan khawvel ram rethei berte zinga mi, a ram pum hausakna belhkhawm (GDP) pawh sap ram leh India rama mimal sumdawng company tam tak aia tlêm, kutdawh lova inenkawl zo mang lo Bangladesh ram chu ka thlir phei a. A la huphurhawm khawp mai.

Ramri lui chu Chakma naupang lo awmho chuan mau-pumin min kar kâi a. A tui chu a thûk lo naa khua a vawh deuh avangin tuman kan dâi peih lo a ni. Luikam lehlam, Bangladesh ram chu kan thleng ta. Hei hi khawvel awm tirh ata mahni ram pawn chhuahsana ka zin vawikhatna a ni a. Ka tân chuan damchhunga thil chanchin tlâk tak chu a ni ve hrim hrim a ni. Mizoram lam ai mahin kawng chu a lo chhiain a mumal lo lehnghal. Luikam tlâng pawng hmun rem chinah chuan Chakma in panga paruk vel hi a lo awm a. Chu chu helai vela an bazar pui ber,  hmun hran hran atanga an rawn pan ve ber chu a ni. Hemi ni erawh hi chuan bazar ni a nih loh avangin mi an tlêm hle a. Rauhsan khua ang maiin a lo reh vawng vawng a. A lunglên thlâk zaw phian. Hetah hian hnung lama lungphun tur rawn kalho chu kan lo nghâk ta a.

Lungphunnaa kal tur mi sawm vel an rawn thlen hnu-ah kan kal leh ta a. Tlêmin a tlangdung a lo remin a lo zâwl ta bawk a, kal pawh a hahdam ta deuh e. Kawng erawh chu saitluang tluk chauh a ni e. Tlangdung nuam chin kan pelh hnu chuan ruam thûk fê hi kan kal kâi a. Kawng chho fê hi engemaw chen kan zawh chhoh ṭauh ṭauh hnu-ah tlangchhip kan chuang chhuak leh a. Chutah chuan Chakma khua, Ganja khua an tih chu a lo awm a. Ka hmuh dan chuan khua han tih em em tur ni pawhin ka hre lo. In li in nga vel chauh an nih bâkah an inte chu a inhlat hlawm em em a. An inngaina lo a nih ka ring. Nu pakhat, kum 30 mi vel tur hian leihkapuiah puan a lo tah darh darh a. Chumi lang thei ngei tur chuan thla ka la a. Chawl khawmuang lovin kan kal zel a. Kawng chu a chhe tial tial a, a chhuk chho tawlh tawlh a, hre sa lo tan phei chuan bo awl tak tur a ni. Nakin deuhah chuan luite dûm per pur, tuitang lo deuh mai hi kan zu thleng a. Kan daikai mai dawn emaw ka tih chu thui fê mai kan zawh ta a. A tui a thianghlim si lo, a dûm si, a vawtin a nâl bawk si; lui zawh hrehawm tak a ni. Pheikhawk bunna chi a ni lo va. Mahse pheikhawk bun lova kal chu zum leh hriam kâr ngang a nih avangin hling leh mâu hriamte pawh rah hlauhawm tak a ni bawk si a. Chu chuan kal a tihrehawm em em mai a ni.

Chu lui hming hriat loh chu ka rin aia rei daih kan zawh hnu-ah khaw pakhat hi kan thleng leh ta hlawl mai a. Chu khua chu in sawmhnih vel tur hi a ni a. En thuak pawhin an mawl chang ni lovin an khawsak dan a la hniam ngawih ngawih tih hai rual a ni lo. Khaw chung tlangchhip lâwn chhuakin luiruam lamah bawk kan chhuk leh ta ngar ngar a. Rei tak hnu-ah Saihnawh lui an tih chu kan zu thleng ta a.

Saihnawh lui chu lui lian a ni lo. Mizo lên sin pangngai han vawrh nana itawm fahran hi a ni a. A awmna ram chu a rehin mi vâkvel an tlêm bawka a lui têt ngaihtuah chuan sangha pawh a la tam e. A kam thingbuk ngaw chhungah te chuan rei tak ka lo hriat ngai tawh loh sava hram ri te chu ka hre leh ta a. Tin, tiaupho-ah te chuan sazuk hnu leh eng sa dang dang hniak emawni hi a chiar dep dup bawk a. Ramhnuai lama lungleng mi keini ang tân chuan hah a dam sawng sawng mai. Mahse ramhnuai ngaina lo leh hlau mi, kal ngai lo, engemaw hleka phu zawk zawk chi te erawh chuan chutiang hmun reh lutuk mai chu thlawh bosan theih ni se an ti rum rum thungin ka ring a ni.

Saihnawh lui chu a hnâr lam hawi zawngin kan zawh ta ngat ngat mai a. Sava hram ti loh chu a reh hian a reh vawng vawng mai a ni. Luikam ngawte chu a pik sawtin a thim sâwt hle bawk a. Chu lui chu kan zawh tâwp rak dawn emaw tih khawpa rei kan zawh hnu, ka beidawn deuh rum rum hnu chuan a hre ṭhang lo tana kawng a nih pawh rin harsa hial tur, thingzai put kawng ang chauh tak tak chu kan zawh leh ta a. Luikam veilama pêng kan ni a. A kawng chu a chhoh bâkah a nal hle a. Chuvangin thaw kâwk kâwka kal a ngâi a ni. Chu kawng chu rei tâwk tak kan zawh hnu-ah rambuai lâia Mizo sipaiho khelmual hlui an tih chu kan thleng chho ta hlawl mai a. Chuta chin chu kawng pawh a lo nuam ta zaih mai. Kawng phei nuam chin thui fê kan kal hnu-ah tlangchhip lam panna kawng chho chu kilometer hnih dâwn lai kan han kal leh a. Tichuan kan tum ram Mahmuam chu kan thleng ta a ni. Sana ka han en a, dar 2:50 bawr vel (dâr thum a la ri chiah lo tih chu ka hre thei) a nih chu.

Kan kalpui, he khaw mi leh sa hmelhriat neite chuan thlenna tur min han ngaihtuahsak zung zung a. Tichuan Pu Sumtinṭhuama inah kan thleng ta a. Kan han innghat fel chu hah a dam sawng sawng mai. Amarawhchu Pu Sumtinṭhuama te hi an chep deuh bâkah mikhual dang an nei ve tho va. Chuvangin an ina thleng ni siin an kawmchhak, kawtthler lehlama Pu Lalthangvunga te inah kan riak thung.

Mahmuam khua chu Chhippui tlangdunga Lungphun tlang hmar lama awm a ni a. Chutiang ram pilril leh bing em em maia Mizo khaw te reuh tê lo awm ngawt mai chu mak tak a ni. A Mizo chhungkua tak phei chu in kua chauh an awm a. A hmar lamah Tuikuk chhungkua tlema zawng an awm a. A chhim lamah Mizo in aia tam mah tur Tuikuk in a awm nual bawk a. Tlangchhipah Primary School a awm a. Primary School-ah chuan Bengali ṭawngin thil eng engemawni chu a intar a. Mahse Bengali ṭawng ka thiam loh avangin eng nge an nih ka hre lo.

Kan thlen zana kan mu chu ni dang ang bawkin ka muhil thei leh ta lawk lo va. Ka bula mu Maenga lah chu a lukham leh a lu a insi chauh tih tur tak takah hian a hnâr nghal tluk tluk si. Kan invanneih hleih khawp mai.

A tuk zing, January 14 Friday, chu khaw ên hmain ka harh a. Ka bula mû, kei aia muhil hmâ fê pawh chu a la muhil tho mai a. Ka muthilh lêt a muhilin ka ring hial a ni. Eng tin tin emawni khua chu a lo vâr a. Ka tihtur, ka ṭhiannu Zovi chhangtu chiah Thangmawia, kum 1997-a Mahmuam khuaa TB natna a vanga boral thlan tur chu ka ngaihtuah ṭan ta a ni.

Mahmuam khaw tlangvalho leh pa valai deuhho chuan min lo ngaihtuahsak zel a. Hmanlai Kristian hmasa lungphun, tu nge a nih pawh hriat tawh loh, khawlaia let mai mai chu hmun rem chinah chuan min zawn chhohpui a, chumi timam vel leh rawng hnawih vel chuan ka nileng ta a ni.

Ningania thleng ka ni a. Zirtawpni chuan ka beisei aia hmain thil ka tifel thei a. Ka lawm khawp mai. Hemi ni hian a tûk lungphunnaa rawn tel tur mikhual an rawn thleng ṭak ṭak a. Chung mikhual zingah chuan Mahmuam hmar lama Mizo khua ve tho Chipui nula pakhat hi a rawn tel ve a. A hmel a ṭha mang e han tihtur chu a ni hauh lo naa a pumrua a hleitlingin a duhawm ve riau va. Ka kalpui Maenga, tlangval ṭantirin a lo melh no nghal mai pawh chu mak ka ti lo. A awm ve reng a ni.

Ka kal dawn khan engemawa a ṭangkai takin tiin lehkhapuan engemaw zat ka lo keng hlauh mai a. Chumi zan chuan Maenga love letter tur chu kan ziak ta alawm. A hming pawh ka hriat loh nula lehkha tur chu kan ziak dun ta ngat ngat mai a. Phuah tur lah chu han tum takah chuan a lo tam ve phian a. Ni khat chauh kan la hmuh, a hming pawh ka hriat loh (Maenga chuan a lo zawt chhuak hman a ni awm e) lehkha tur chu full scape phêk hnih chu kan tlin ve mai. Kan han chhiar nawn leh ṭhin a, ṭha kan tiin kan lungawi ve khawp mai. A pe ta nge pe ta lo phei chu ka hre zui tawh lo. A insawi dan chuan a va pe ve ngei chu a ni awm e.

Zirtawpni chu chutiang chuan kan hmang ral a. A tuk lungphunna programme chu loh theih loha hman a ṭul avangin ka hmang ve ta a. Pu Lalhmangaihan a fapa kum 11 mi lung a phun a. A fapa thih dan hi a ngaihnawm em avang leh a mak ve em avangin han sawi ta mai mai ila.

Mahmuam khaw chhak lamah chuan tunhma aṭanga mi neih ngam lo ram ṭha zet mai hi a awm a. Chu ram chu ramhuaiin a luah a, a hrâng hle a ni awm e. Thawm mak tak takte pawh an hre ṭhin a. An sawi dan phei chuan Mizo sipai, Mahmuama awmhote pawh khan an hria niawm tak a ni.

Pu Lalhmangaiha chu IKK kohhran upa a ni a. Ani chuan ‘Kristian kan ni alawm. Hetiangte chu a hlauhawm hleihnem,’ tiin chu ram chu a nei ta a (a ṭawngkam ang chiah chu a ni tawh lo). A neih kum pawh chuan thawm eng engemaw chu an hria a. A nupui feh tur te chu an lo a thlen dawn chuan a khur vak vak thin a. An ngaih chu a ṭha lo viau awm e. Nakinah chuan tuna a lung a phun tak a fapa kum sawm-pakhat mi chu mak tak maiin a dam lo ta a. A taksa chu a rawn duk a, na a ti em em bawk a. A taksa duk chu a insawn a insawn a, a tam tial tial bawk a. Chu chu a nat dan tlangpui an sawi theih chu a ni. Min hrilhtu hian a sawi dik lo emaw, keiman an sawi dan diktak ka hre tawh lo emaw a nih chuan ngaihdam ka dil e. Mahse chutiang deuh chuan min hrilh a ni.

He lungphunah hian ruai kan ṭheh a. Mizoram aṭanga mi sawm vel kal ve leh Bangladesh rama Mizo khua, Mahmuam leh a chhehvel amite nen kan ni a, a nuam ve map map khawp mai. IKK kohhran an ni a, an zai tuiin an thlarau mi hlawm hle; Mizo an ni a, Mizorama mi ang tho an ni. Vawk an talh a. Vawksa ei thei lo tan arpahlui-sen an talh a. Church of God pa pakhat nen chu arsa chu kan ei a. Ani chu a sakhua avanga vawksa ei thei lo nge a nih ama mimal hrisel lohna vang ka hre lo. An ar talh chu a pachal a nih avangin ei a har hle mai; ka ei hlei thei lo. A tuihang erawh chu tui tak a ni.

Kan ruai ṭheh zo chu kan thlen inah ka han haw a. Mi pakhat hian, “Sipai hotuin a hmu duh che,” a rawn ti ta mai a. Ka phu zawk a. Sipai camp a hla lo tih chu ka hre naa chutin khua-ah an rawn kal ang tih rin ngaihna pawh ka lo hre lo a nih chu. India mi, dan lova Bangladesh lut thla ka ni a. A duh chuan min man thei. Min man a duh vanga min ko pawh a ni maithei; ka hre lo. Ka awm tih an hre tawh a, min ko bawk a. Kal loh chi a ni tawh lo. Tichuan hreh fe maiin sipai hotu awmna lamah chuan ka kal ta a.

Mahse sipai hotu ka han hmu chu ka rin ang he-hu pawh chu a lo ni lo. Kum 22 mi vel, uniform pawh ha lo hi a lo ni a. Officer training chhuak hlim, a vawikhat posting-na niin a insawi. Hmel hlim takin min lo chibai a. Hlauhthawn tur a awm loh thu te, a hmain kawtlaia ka tei vel min lo hmuh tawh thu leh helai mi ka ni lo tih a hriat nghal thu te a sawi a. A lo ṭawng duh khawp mai a. An camp-a leng tur ten min sawm a (mahse hun kan neih loh avangin kan leng lo).

Bangladesh chu zu khapna ram a ni a, zu a vân thu leh a châk thu te, Mizoram kal a chak thu te, sap ṭawng ka thiam a rin avanga sap ṭawnga a ṭawng châkin min ko a nih thu te a lo sawi bawrh bawrh a. A thu sawi ka hriat reng zinga pakhat chu henglai Mizoho leh an chheh vela mi Tuikuk leh Chakma inchangkan hleih lutuk mak a tihzia a sawi chu a ni. Enga ti nge heti em ema Mizo hi an changkan bik? Enga ti nge henglai Tuikuk leh Chakma te hian Mizo hi an tluk loh em em? tih ang deuh zawhna ni bawk, a ngaihdan sawi bawk siin mak a tih thu chu hahipin a sawi. Hemi ṭuma min kawmtu officer hi Lt Morshed-a a ni a. A post hming nia min hrilh chu Sazek BOP a ni.

Ani taka sipai officer, kei ka ni inti ve ngat, sawrkar pakhatin officer ni tlaka a ruat chuan thil chu a man chak tur reng a ni. Mahmuam Mizo in kua lek chuan TV te, Radio te, tape record te an nei fur mai a. Chunglai ramah chu electric current-in a thleng pha lo va. Chuti chung chuan Mizo chhungkaw awmchhunte chuan an in chung leh an kawtahte chuan solar power an hung fur a. An intodelh khawp mai. An in leh lo pawh a ṭha; thingzai in a ni deuh vek a. An sawi danin Mizoram lama rawn pem chhoh vek hi an duh deuh a, a rêl te pawh an han rêl deuh thuak thuak a ni awm e. Chuvang chuan in chu an sa ṭha duh lutuk lo zawk a ni.

Chutianga an in an sa ṭha duh lutuk lo chuang pawh chuan Tuikuk leh Chakma te nena tehkhin chi an ni lo. Mizo nih a nuam hle mai.

Mizoram atanga kal thla ta chu min lo kawm ve te pawh an châk a. Kei lahin kawm ka châk bawk. Inkawm châk ve ve kan inkawm laih laih chu a nuam khawp mai. Zanah kan inkawm laih laih a; nuam ve ang reng tak a ni. Economics, politics, theology, sociology, business tih ang reng vel kha kan han sep kual vel ve a nia. Philosophy te pawh kha kan hawl tel nawk nawk lo maw ka ti deuh. Israel leh Arab indo te, India leh Bangladesh inkar thu te, America ram leh international politics te kan sawi zel. Hriat loh pawh kan lo nei lo ve. Anni pawh motor kaltlang lohna khua, in kua emaw lek, chanchinbu engmahin a thlen phak lohna ram pilril, khawvel ram rethei leh hmasawn lo ber pâwl Bangladesh ram kilkhawr ngaw kâra awm mah nise Mizo takin thil chu hre ve ang reng tak an ni.

Mahmuam khaw hnuai hla lutuk lo ngaw kar chu a de thluah mai a. A awmzia ka zawha min chhanna chu: Ram ngaw kara eng thliah thluah khu Chakma an ni. Chakmaho hi hnam inngeih lo deuh mai an ni a. Khaw khatah pawh awmho hlei thei lovin tikhuan an awm hrang thluah mai a nih khu an ti. Hmun khatah in li in nga lek lekin an bawk hrang fur mai a ni. Kalkawnga kan khaw hmuhte pawh kha in a inhlat hlawm viau mai a, mak ka tireng a nih kha. An sawi zel danin khaw pakhata Chakma dawrkai pawh a Chakmapuite chuan an dawr ṭha duh miah lo. A hausa bik ang a, min hmusit mai ang an ti tlat e an ti bawk.

Mahmuam khaw tawntirha Tuikuk awmho chanchin an sawi pawh a ngaihnawm hle. ‘An nula kan va rim chuan (tunhma deuhin) haw dawn hian an hnute kan khawih ziah a. Khawih loh chuan an ngaih a ṭha lo zawk,’ ti ang deuhin an sawi bawk. An nula tlangvalte inrim dan pawh a ngaihnawm e. Nula an va rim khan an nula rim nen chuan puanin an inkhuh char char mai a. Nula rimtu kha pakhat aia an tam chuan an inkhuh chhawk mai thin. Tin, khawvel changkanna lamah hian rual an awt lutuk lo niin an sawi. An bul lawka Mizo chhungkua in kua lek chuan TV te, radio te, tape recorder te, solar electric te an hun fer fur laiin anniho chu mau inah an la khawsa mai mai a. Chutiang khawvel changkanna chuan a tibuai lo law law emaw ni ka ti hial zawk. Tuikuk pa pakhat chuan an rizai sin lai leh thawmhnaw thenkhat hralhin tape record a lei ve a. Thlasikah puan lum sin tur an nei leh si lo va, a tape chu an ngaithla khur char char mai ti ang deuhin fiamthu an sawi bawk.

Hmeichhiat mipatna chungchangah Chakma leh Tuikuk te aiin Mizo chu thianghlim zawk fê leh Mizo nulate chu harsa zawk fe angin an sawi bawk.

Mahmuam khua hi MNF vanglaia an chettlatna kha a ni bawk a, upa deuhho chuan MNF hruaitu ṭhenkhat chanchin leh an ina an chawlh ṭhin thute sawi tur an ngah khawp mai. An khaw thlanmualah chuan Mizo sipai thlan hlui a awm thluah a. Ruang an phawrh lehna thlan ruak pawh hmuh tur a awm thluah bawk. Mizoram an ngaiin an ngaisang hle niin ka hria. Chuvangin Mizorama awmte hian ram pawn lama kan hnampui awmte hi dawm thiam a, hriat thiam a ṭha hlein ka hre haw ta nghe nghe a ni.

An tuikhur hmuh ka duh avang leh tui chawi chu thlen in te tana ka tih ve theih chhun a nih avangin an tuikhurah chuan kan va kal a. A kawng a chhuk chho lo va, a nuam reuh khawp mai. Chitui nula hmelṭhai pawh khan tui a lo chawi ve mek a. Ka tlangval kalpui tan chuan hmuhnawm ve tak tur chu niin ka hria.

A khawtlangin min lo duat em em a, nuam ka tikhawp mai. Zanah ka muhil thei ṭhin lo mai pawh a, chuti ni lo se a nuam lehzual tur.

Mahmuamah hian zan thum ka riak a. An khua a te bawk a, ka hre hneh viauin ka hria. Thlalakna ka keng ve e ka ti naa chutih lai chuan thlalak vak dan ka thiam lo va. Tun hnu hian ka ui leh hnuhnawh ngawt mai.

Haw dawn zanah pawh hian ka mu mang lo a ni ber. Ka muhil dawn chauh ni maiin ka hria, engemaw avangin ka harh leh a. Chu chu dar 1:30 vel a ni awm e. Ka mengtluan ta zak mai a. Ka bula mi lah a mutui thei si a, zan a rei duh ngat ngat khawp mai.

Tukthuan eikham dâr 8:15-ah Mahmuam chu damchhunga hmu leh tawh ngai lo turin ka chhuahsan leh ta a. Shillong lama kal turte nen  mi panga kan chhuak a. Kan kal chak hle. Dar 11:30-ah Bazar an tih chu kan thleng a. Hetah hian ka kalpuite chuan chaw ei an duh avangin âr kan talhtir a. Chêng sawmthum chawiin kan ei a. A dang beisei tur a awm lo bawka tui hlein ka hria. Dâr 1:30-ah kan kal leh a. Kan kal chak si a, ka chau khawp mai. Pukzing khaw hnuai chho kan han thleng chu van lawn tum ang mai hi kan ni a, hahthlak ka ti ngei mai. Ke pen a rit duh khawp mai. Ka kete chu a kham satliah tawh lo; a vung titih tawh a. Harsa ti taka kal ve zelin tlai dâr li-ah chiah Pukzing chu kan thleng ta a ni.

Health Worker Zira te inah bawk ka innghat leh a. Ka ke chu a vûn deuh tâk luah avangin zanriah eikham veleh ka mu a. Hah a dam sawng sawng mai. A tukzing vâr ṭianah thovin a hma nia Mahmuam aṭanga ka hawpui Pu Hleia chu hawpuiah ka zu sâwm a. Dâr nga leh a chanve-ah Pukzing chhuahsanin kan tlan haw ta vang vang a. Kâwnmâwi khua-ah Pu Hleia chuan min chhuksan a. Tichuan keimahin ka tlan haw vang vang a. Dâr 12:30 velah dam takin in ka thleng a. Ka damchhunga ka theihnghilh tawh loh tur ka foreign ram zinkawng chu a tâwp ta a ni.ΔΔΔ