YESTERDAY
Ka Hring Nun
Thil ni reng tur emaw kan
tih kha a lo ni reng lo va, ni thei lo tura kan ngaih kha a lo ni thei a,
beisei phak loha kan ngaih kha kan ta tur a lo ni ve reng thei bawk. Nuam tura
kan ngaih nuam ta chiah lo te, hrehawm hle tura kan ngaih lo nuam ta phian te;
an vai mai hian ka lo tawng vek tawh a. Chung zinga pakhat chu Tawngkam mawl
te, ho ang reng taka han sawi chhuah ka tum mai a ni.
Kan khua Thingsulthliah aTanga
hla tak, kawlvalen chhâm, kawlkil sawm piah lam India khawthlang Arabian Tuipui
dep-ah khuan Maharashtra state an tih chu a awm a. Chu state-a mite chu India
ram te ang mi rethei tamna ramah pawh a changkang pawl an ni. Chu state-ah
chuan khawpui pakhat Pune, tunhmaa Poona an tih chu a awm a. Tin, chu khawpui
hmar lamah chuan a khaw chhung mipui tam berin an tlawh pawh meuh loh, ram dang
aTanga pan hlawh ve ang reng tak si college pakhat a awm a, chu college chu
Spicer Memorial College an ti. Chu college-ah chuan luite pakhat, kan khawdaia
awm ni se Inrinni zana chakai meichher chhitna tawk vel tur hi a luang tlang a.
A kam hmun rem laiah chuan rangva khawr in tlawm tak, chu khaw pa hausaho ta
nise an ran in atan pawha an iai rum rum tur chu a awm a. Chu in tlawm tak
chhunga cheng nula inngaitlawm tak, khawhar tak leh a chheh vel chu a ni ka han
sawi tur chu.
Chu nula khawhar, a hnua
ka Thiannu lo ni ta Thangzovi Fanai nen hian June 13, 1993 (Sunday) chawhma lam
dar kua vel khan Spicer Memorial College Admi-nistrative Building bathlar-ah a
vawikhatna atan kan inhmu a. Chutih lai chuan rawksai hring dal lam deuh a ak a,
jeans ke-kawr pawl hain sneaker
vâr a bun a. Nula ria deuh, Mizo nula pangngai, mi aia hmelchhe bik lo, Tha bik lo, nula vantlang
hmuhin ka hmu a ni.
Kei chu mikhual tlangnel
lo tak mai ka ni a, khawi lai hmun chu nge dawr hmasak tur pawh ka hre lo. Ka
hmelhriat Then-khatin chu nula chu min pui tura an hrilh hnu chuan ka kal duhna
office-ah mi hruai pheiin ka leh-kha neih ang angte chu min thehluhpui a. Chumi
zawha office kan chhuahsanin office bathlar atanga chhuk paha “Ka kalsan tawh
mai ang che aw,” a tih ri chu ka bengah hian a la châm reng a. Min kalsan tura
a inher leh bathlar aTanga a chhuk lai chu ka mitthla-ah hian nimin thil thleng
tluk khan a la chiang a ni.
Ka khua a sik deuh ser
ser a. Ka application theh lût zo chu Spicer College Boys’ Hostel en-kawltu
Pu Biakdika Chhangte te inah thil engemaw zawt turin ka Thiante chuan min
kalpui a. Ka dam meuh loh thu chu an lo hre thawi a ni awm e; Pu Biak-dika
chuan min han en a, “Kal sawn chi i nih loh tawp kha. Hei khumah hian va mu
rawh,” tih leh khum min kawhhmuh a rual a. Hnial hman pawh a ni lo. Khumah
chuan ka let tawp a, ka che thei tawh lo. Ni thum zet tho kang miah lovin ka mû
a. Ka khawsik a zia-awm deuh a, ka thawh theih veleh kalkawnga ka hmelhriat
chawp Haulawng khaw tlangval Ch.Rosanga bul, hostel dormitory-ah ka insawn a,
che thei mang lovin kar khat dawn lai ka awm leh a. A tira ka nula hmuh,
office-a min buaipuitu nen pawh chuan kan inhmu leh ta lo va, ka rilru-ah pawh
a awm zui lo.
Pune hi June 12 (Saturday)
chawhma lama thleng ka ni a. Ka vawikhat kalna a ni. Shillong aTanga dam chiang
tawh lo, na-chhawkna ei reng tawh ka ni a. Kalkawng a thui deuh bawk nen, ka
chau viau mai. Ka Thianteho chuan admission an zo vek tawh a. Kei erawh
chu luhaiin ka mu reng a, rilru a buai ngei mai. Tichuan ka college kal tumna
hmunah pawh chuan dam loh avangin ka in admit ve thei ta lo va, rilru
nuam lo takin ka tei vel ta mai mai a ni.
Chutia rilru hrehawm tak
leh buai ang reng tak, haw thei si lo, admission buaipui thei bawk si
lova ka awm lai chuan ka Thian chhar thar Ch.Rosanga chuan mi inah min len pui
a. Chuta ka lenna chu tudang ni lovin ka thlen tirha application min
theh luhpuitu nula kha a lo ni a. Chuta Tang chuan ka damkawr chau khawhar chu
ka leng thla ta fo va. Kan inkawm ngeih ta em em mai a ni. Zovi chuan lehkha
zir lovin office-ah hna a thawk a. Kei lah chu zirna lamah ka awl lai tak a lo
ni bawk a, library-a ka kal loh chuan an in lamah ka leng deuh ta reng a. An in
chu mi tin lawi luhna a nih a vangin kan pahnih chauha inkawm falna hun ka nei
meuh lo. Chuti chung chuan kan inngaina tial tial a, inhmuh zin poh leh inhmuh
leh thuai thuai kan châk a. Chu chu kan bul Tan chhoh dan tlangpui, kan pahnih
hringnun Genesis chu a ni. Chu
hmangaihna lui tê lo luang ker ker chu a lian tial tial a, luipui a lo chang
ta. Chu luipui chu kan dai thuk hret hret a, kan han inhriat chhuah meuh chuan
kan lo pil thûk hman hle tawh a. Duhthlanna fim tak nen lawm takin kan pil hlen
ta a nih hi.
Thli hi khawi aTanga lo
tleh nge a nih a, khawi lamah nge a kal zel dawn a hriat theih loh ang bawkin
chu hmangaihna thlifim chuan keini pahnih chu khawi lamah nge min len zel dawn
kan hre lo. Spicer College leh a chheh vel hmun zim tê leh an in rangva khawr
tlâwm tak maiah chuan khawvel ropuina leh hausakna thlir hauh lovin kan induhna
chu kan par chhuahtir a. Chu khaw ropui, mi hausa pui pui insulpelh suau suana
khaw changkangah chuan tuma hriat tham loh, dai-pawn tlangsam buk kara dai-kat
nupa ang chauh ni mah ila kan chan tawkah chuan kan lungawi miau avangin
khawvel danga kan rualpuite kan ngai bik lo.
Ni khat chu (October 30,
1993, Saturday tlai lam) Thiante nen khaw pawn phul hmuna len ho kan rawt a. Ka
tana a inpumpek tawh dan te, min hma-ngaihzia te, keiin keh thei dawm taka ka
dawm dan leh a hmei-chhe zahawmna chu zahawm taka ka vawnpui dan te, mipa tam
zawkin hmeichhia an ngam thlem anga thlem duh ngai lo ka nih dan te ngaihtuahin
ka sawm-na chu a hnar dawn lo tih ka hria a, chu bakah a duh-thlanna kalh
zawngin engmah phût ka nei dawn lo tih pawh a hre chiang hle bawk a, chu chu
kan kal tumna hmun nuam leh mawi thleng tura kan insawm hlawhtlin theihna chhan
pawh chu a ni.
Spicer college aTanga mel
nga vel, Pune leh Bombay inkar kawng aTanga hla vak lo, motor thawm hriat nuam
tawk vela hla-ah chuan phul hring nuam tak mai, ram pangpar leh phaitual hnimin
a khuh chuk mai chu a awm a. A hmun kan va thleng chu a mawizia leh a nawmzia
inhrilhin kan ri teng tung mai. Favangah pawh a vanglai chho ni eng mawi tak
mai chuan a lum nuam tawk chauh hian min rawn chhun a. Khua te chu a thiang
mawiin van dum pawl te chu a lang fiah uarh mai bawk a.
Kan piah lawka inhmangaih
thar ve bawkte pahnih nui dun hawk hawk leh Tawng ri lawng lawng, chumi hnua
reh ta vang vangte chuan eng nge an tih zel a, eng nge an sawi kan ngaihtuah
lo. Phul pangpar thle siau siau leh rimtui lêng vel k^ra kan Thu dun chuan van
te khi beiseina nen kan thlir dun a, engkim mai hi a mawi em em vek mai a ni.
Kut inkhalhsak nauh nauh
pah hian eng eng emaw kan sawi dun a. Kan inhmangaihna pang-pâr lo vul chho mêk
chuan duat leh lawm a hlawh ngei mai. Chu phul hmun nuam leh mâwi tak maiah
chuan beiseina kham hrui kan chhat dun a. Engtia rei nge kan Thut dun pawh kan
ngaih-tuah chang lo. Theih ni se chatuana lên dun mai pawh châkawm tak a ni.
Kan
chawlhna phul hring mawi tak mai chuan nuam tiin hlimpui hle mah ila hma-ngaihna
rose par phena hling zum inchhun tir phahna tur khawp chuan kan chhia leh Tha
hriatna min hlohtir lo.
Arabian Tuipui lam atanga
thlifim rawn thaw chho heuh heuhte chuan kan inhmangaihna chu a rawn chhêm alh
hlep hlep a. Kan bul vel phaitual hnim thle siau siau leh phul pangpar vul chik
chêkte chuan chibai mi bûk hian ka hre hial a ni. Chu October thla tâwp tlai
lam ni dul raih mai chuan duat fahran hian mi rawn ên phêt mai a, rilru a hlim
hliah hliah mai.
Sava hram nak nak leh
phêngphehlep thlâwk mem mem te, khuai thlâwk ri vang vang leh hnahthel inchhawk
ri seng sengte chuan duhsakna min hlan ni hian ka hre vek tawh mai a ni. Luang buk thle siau siau leh di hnah âwn dial
dialte chuan kan inhmangaihna chu min lawmpui ve hian ka hre hial a. Van boruak
thiang fai kûk leh dum pawl ruih maite chuan thinlung an tihlim veng veng mai
zu nia! Ni e, hmangaihna-ah ngat zawng, Buckingham Palace
luahtute kan awt lo va, Hollywood mawitu filmstar nalh tak takte
pawh khu kan nau ve rum rum a ni.
Inngheng riala Thu dunin
kut kan inhmersak vawng vawng a ni ringawt lo va, mit tla lek lekin kan inen
vawng vawng a ni ringawt lo; Napolean-a meuh pawhin a ropuina leh thiltih-theihna
zawng zawng hmanga a zawn hmuh loh hmangaihna lunghlû chu chhar dun melh melhin chu hmangaihna
boruak rimtui lêng chem chemin min thlenpui tur ram nuam sawi hleih theih loh,
chhawrpial rûn nuam chu kan thlir dun a ni zâwk.
Kan inhmangaihna chu luite tui
lian, rei lo têa liam leh vut ang hi ni lovin, zawi muanga phaizawl luipui tui
a luang ang hian hmangaihna phaizawlah chuan hmanhmawh lo fahran hian kan
luantir del del a. Chu bâkah naupang chhe lutuk lo, chhia leh Tha hre rual,
mawi leh mawi lo thliar thiam tur tawka harhfim reng kan lo ni bawk nen, kan
inhmangahna chu tleirawl rilru so phut, liam pur pura dai leh ta mai ang kha a
ni lo.
Hmangaihna hi tlai khat thil mai
a ni lo tih hre rual kan lo ni ve ta bawk a. Chumi tlaia kan awm dun chuan a
naktûk leh chu sawi loh, chatuan thlenga kan dinhmun tur suangtuahin vante khi
kan han thlir chho va. Ni e, vante khian kan inhma-ngaihna chu min hriatpuia
kan rin avang leh min lawmpui ve ngei tura kan beisei avangin Sodom leh
Gomorra, Davida mualphona ram chu kan dâi ngam lo. Chu chatuan ram bei-seina
chuan kan inhma-ngaihna chu a timawi a, a tithianghlim a, min tihlim em em
bawk.
Theih nise cham hlen mai pawh
chakawm tak a ni. Mahse hun leh ni chu sawi loh kan piah lawk, Tawng inhre pha
renga Thu ve kan Thiante chuan min nghâk thei si lo va, kham lo tak, kut
inhmersak vawng vawng chungin chu ram dai nuam tak mai chu kan hawsan ta a.
Ni leh thla a ral a, kan
induhna pawh a la pângngai reng. Mahse khawvel chu keini pahnih duhdan ngawta
her reng thei a ni si lo. Chutia hmangaih-na par tlan a, a dâwt theih zawng
zawng dâwt a, a Tahpui tur ang zawng zawng kan Tahpui hnu kum hnihna-ah chuan
Mizoram lama haw chhoh zai ka rêl lo thei ta lo va. Tichuan kum 1995 July thla
chanve velah chuan Pune Rail Station-ah la inthlahlel ngawih ngawih chungin kan
inthlah liam ta a. Chutih laia min phuar khawmtu chu beiseina chauh a ni tawh.
Rêl a rawn tût a, second
tinin kan inhlat hret hret. Minute khat a ral leh chuan ral khata a ban vai
lauh lauh chauh chu ka hmu pha tawh a, minute khat dang a ral leh meuh chuan
Pune khua te, kan university te, phaia Thingsulthliah tlangval lehkha zir ka
nihna nun zawng zawngte chu hmanlai an chang vek hman tawh a ni.
Fur khaw thiang thla êng
no nghulh mai hnuaiah rilrua Pune lam hre reng chung leh in thlen huna ka
chhungte nen kan inhmuh hun tur thlir reng chungin Madhya Pradesh phai-zawl leh
Bihar phaizawl kan rawn hrut chho va. Vairengte kan thlen chhoh phei chuan
mahni khua thleng ang deuhthaw-ah kan inngai a, thla a muang huai mai.
Chutia phur taka kan khaw
lam ka pan lai chuan Kolasib ka han thleng a. Khawvela thu rapthlak ka hriat
tawha la rapthlak ber ka nu thih thu chuan min lo deng a. Khawvel hi a chim a
ni ber e. Chu lung-ngaihna leh manganna chuan Pune khuaa min hmangaihtu ka
kalsan tak ka mamawhna chu a tizual ngei mai. Ka lungngaihna chu a lungngaihna
a ni a, ka Tahna chu a Tahna a nih ve miau avangin ka ngai ber lo thei lo va,
ka inhnemna leh ka hmabak kawl eng awm chhun a ni lo thei lo.
Chutianga nu te suna ka
rilru a vahvaih lai chuan hriat loh karin kum a lo vei a, inneih zai kan rel ve
ta a ni. Tichuan ka nu thih aTanga a kum hnihna kum 1997 April 29-ah bialtu
pastor H.Lalenglianan kut min suihtir ta a ni.
Chutia kan han innei ta
leh kan inneih hma aTanga kan hun nghahhlelh ber pakhat kan han thleng ta chu
khawvel hi a lo êng thar leh a. Thingsulthliah khaw hmawr lama kan in chhe tê,
tum^ awh tham loh turah chuan khaw-vel dang ngai bik hauh lovin nupa nun kan
han Tan ta a ni a. Kan hun kal tawh, kan in-ngaihzawn l^i kum li chhung khan
eng harsatna leh lung-ngaihna nge kan lo paltlang tawh a, eng ang taka nuamin
nge khawvel hi kan lo hman dun tawh kan chhui kir lo va, kan hma lamah eng
thilin nge min lo hmuak tih pawh kan thlir thiam chuang lo; a nachang pawh kan
hre lo hrim hrim. Lungawi takin kan nun lo insuihzawm ta, chutih laia kan
ngaihdana Then hran theih rual loh chu kan hmang chho ve mawp mawp mai a ni.
Kan inneih aTanga thla
khatna-ah Aizawl lama kan hna chhunzawmin lusun avanga khawhar ru em em Thin ka
pa chu kan kalsan lo thei ta lo va. Tichuan Helen Lowry school hnuai pindan
pakhat, hnawng deuh cherh churh, luahtu tur an awm loh avanga Thing deuh Thuap
tawh chu lawm takin kan luah ta a. Kan in luahah chuan YMA Thutthleng ang chi
hlui deuh tawh pakhat leh dawhkan pakhat, bûk l^k l^k thei tawh, a chung
thingphel pawh inkilh nghet tawh lo pakhat leh khum hlui tawh tak pakhat hi a
awm a. Kan duh tawk ve viau tho mai. A tuk chhun bazaar-a kan han inlam khawm
ve chuan cheng hnih dawr aTangin bul kan han Tan a. Hmai a uang lo ngei mai; mahse
kan inzahpui tihna chu a ni bik lo. Mi kan el lo va, tuman min el hek lo.
Sikul hnuai pindan thim
deuh rik reka kan awm chu chul thl^m hnuaia vaThu nupa tla melh melh, tuma
hriat tham lova an che vel hi ka inteh deuh ber. Kan sitting room-a furniture
inhung leh kan choka bungrua aTang chuan khawvel nawmsakna uma Pathian han
hawisan rual kan ni lo tih chu tuma hriat tham si loh hian a lang chiang em em
ringawt mai a ni. Kan thlang lawk Vaiva-kawnah chuan tlai tin deuhthaw traffic
a jam mup mup a, ‘khu khu kan ta’ tih
tur a awm lo. Chanchinbu-a Aizawl lirthei tawt-zia an chhuah Thinte chu kan
chhiar liam vel ve mai mai Thin. Iron Rod man to leh cement bag khat man pungin
kan budget a khawih lo va; chu ai chuan anTam têl khat cheng hnih ni Thin chêng
nga lo ni ta te, chêng hnih dawr ni Thin chêng nga dawr a lo ni ta te chuan kan
fairel bel a nghawng thui zawk fê a ni. Cheng 99 dawr a lo awm leh a, chêng
khat leka chêng za a tling lo ringawt pawh chu keini tan chuan saving ropui tak, pan vang vang tham a
ni bawk.
Mahse Pathian z^rah maian
bai leh anTam tlak mai mai ring ringawt pawh hian a lo dam ve reng theih a; thing
delh loh lung delh loh, natna r^pthl^k dangin a tihbuai loh chu kan dam ve reng
mai.
Pathian zarah vêk fate
kan han nei ve a. Sap naupang te, vai naupang te, Japanese naupangte tehkhin
hauh lovin kan fate an han nive hrim hrim chu kan lawm tawk a tling a. Kan rila
rah an nihna aia quality ropui zawk
hi a awm thei lo. Tlai ka hna-thawk b^ng min lo hmuak, nu ber hova min bawr
laih laih Thinte chu Waterloo indonaa Wel-lington-a chak haw lam pawh khan min
hmu se min awt ve rum rum hian ka ring Thin. Zanriah ei khamah chhungkaw TawngTainain
van tukverh kan hawng a. Jerusalem thar tualah lêngin nunna thing hnuaiah kan
chawl a, a p^r zû kan d^wt Thin.
Kan buan tawk leh chai
tawk harsatna, thihna leh natnate chuan min chim ve fo naa min phuar khawmtu
chu hmangaihna hrui a nih miau mai a, chung lungngaihna leh manganna karah
chuan lawmthu sawina tur tawk zawng a awm ve reng bawk.
Lang theia he kan
chhungkaw tisa nun tlawm tak phena kan thlarau zinkawng phei hi chu a tlawm
lehzual a. Mosia ang khan kei, a pa ber chan chang hian ka nupui fanaute hi
Kanan ram thlenpui lovin Nebo tlangah ka tawpsan mai ang tih ka hlau hle Thin.
Kan in chhung hi ka
khawvel chu a ni mai. Ka chhungte an dam hian ka dam a, an hlim hian ka hlim a,
an lungngaih hian ka lungngai a. Chu bakah chu khawvel dang ka zawng ngai lo.
He Ka Hring Nun hian khawi lamah nge min kalpui zel dawn ka hre lo va, hriat
pawh ka tum em em lo. Ka tun hunah hian ka lungawi a, chu chu a tawk hrihah ka
ngai mai.◊◊
Hmeichhe Pakhat….
-Mipaho hian ṭawngka lama ‘Hmei-chhiate
zawng an tam em!’ han tih liam puat mai hi kan ching ṭhin a. Hmeichhia hi a
tam lah an tam ngiang mai. Khawvelah hian mipa aiin an tam zawk daih a,
chuvangin hetia han tihliam puat mai pawh hi awl zatê tur chu a ni.
Mahse hmeichhe tam tak zinga pakhat
lek hian min tibuai thei khawp mai. Khawvel hmeichhe tlukleh-dingawn li vel
zingah hian pakhat chauh kan hmangaih a, pakhat chauhin kan rilru a luah a,
pakhat chauh kan nei miau si a. Chuvangin hmeichhe tam tak zinga pakhat hian
min va tibuai nasa thei em! Pakhat chauh hian kan mittui a titla fo va, pakhat
chauh avang hian kan chaw ei a tui lo fo va, hmeichhe pakhat avang hian zanah
rei tak tak kan meng a, ram hla tak takah kan kal phah a, ni sa leh ruah sur
kan pawisa hlei thei lo fo va, tlawm leh zah dawn hlei thei lo khawpa min siam
chang a tam mai.
Hmeichhe pakhat chauh avang hian
mipa te hian kan nih tur ang kan nih loh phah fo va, kan pass tur kan pass loh
phah a, kan mualpho fo mai. Hmeichhe pakhat avanga tlangval huaisen intihlum ta
mai te pawh kan awm. Hmeichhe pakhat avanga rui let der te, hmeichhe pakhat
avanga insual hrep te, hmeichhe pakhat avanga hla phuah kur ta ngiai nguai te,
hmeichhe pakhat avanga thawnthu ropui tak tak phuah te, hmeichhe pakhat avanga
sipai rual indo mup mup chanchin te kan hre bawk.
Tin, “Hmeichhiate zawng an tam em!”
kan tih bai bai tawh hi chuan hmeichhe pakhat lakah kan lo beidawng ru deuh
tawh tihna a ni duh viau a ni.
Tin,
hmeichhe pakhat lek avang hian kan va hlimin kan va lawm zing em! Hmeichhe
pakhat avang hian khawvel hi a nuam em em thei a, hmeichhe pakhat chauh avang hian
khawvelin a pêk theih hlimna vawrtawp kan thleng fo asin.◊◊◊
Comments
Post a Comment