CONSTANTINE ROPUIA (AD 274-337)
Kum zabi pathumna tawp lama Rom ram kha a zau
em em a, an awp hneh meuh lo a ni ber e. Ram thenkhatah helna a thlen deuh reng
avangin Emperor Diolectian-a chuan amah ringawta thuneihna pumbilh chu a harsa
tih a hria a. Tichuan khawthlang lam awp turin Gallerius-a chu Milan-ah lalber
nihna pein a awm tir a. An hnuaiah chuan kaisara hming puin an aiawha
rorel tur Maximian-a leh Constantine Chlorus-a te chu an dah veleh a.
Maximian-a chuan France rama Arelate atangin Italy leh Africa ram ṭhenkhat a awp a. Constantious-an Britain leh
Gaul(France) a chang a. Gallerius-an
Thrace, Illyricum leh Greece; lalbera inchhal Diolectian-a erawh chu hetih lai
hian khawchhak lam Nicodemia (Bythynia)-ah a awm a, khawpuia siam a tum a ni.
Diolectian-a hian kristiante a tiduhdah ṭhin hle. A tir takah chuan a ti nasa vak lo
zawk a ni awm e. Mahse kristian zinga mi luhlul deuh ṭhenkhatin chhun pachangah a thupêk ziakna
lehkha tar chu pawt thlain nuihza siam nan an lo hmang pek ani awm a. Chuta
chin chu a hrem na ta viau mai a ni.
Kristian a tihduhdah atanga rei vak lovah
Emperor Diolecian-a chu a na ta vak mai a. A thih phah ṭhelh a ni. A ṭhat chhuah leh hnu-ah pawh rorelna han
kengkawh tak tak chi nia a inhriat tawh
loh avangin May, AD 305 khan a lalna chu midang kutah pein a chawl ta a. A rual
deuh thaw hian Maximian-a pawh a chawl ve nghal a ni.
Chutia a rual deuh thawa roreltu pahnih an lo
chawlh takah chuan khawthlang lam awptu Gallerius-a leh Constantius-a chauh an
awm ta. Gallerius-a chuan Constantius-a leh Maximian-a te pawh rawn chuang
lovin roreltu pahnih chawl ta te aiawh tur midang pahnih a ruat a. Tin, titia
an sawi danin Maximian-a khan a fapa
Maxentius-a kha a aiawh turin a ruat lo reng a ni an ti bawk.
Constantius-a erawh chuan a thih hmain a fapa
Constantine -a chu a aiawh turin
a ruat thlap a. Natna hrehawm tak a tawrh hnu-ah kum AD 306 khan England rama York khua-ah a thi ta a ni. Tin, hetih lai
hian Gallerius-an lal tura a ruat Severus-an Africa leh Italy a awp a,
Maximinus-an Aigupta leh Syria ram a enkawl bawk a.
Constantius Chlorus-a thih kum AD 306 hian
Rome khawpuiah sipai-ho an hel phut mai a. Emperor Gallerius-a leh Septimius
Severus-a te paih thlain Maximian-a fapa Maxentius-a chu lalah an puang ta a.
Maxentius-a chuan chutihlaia amah han el pha deuh tur hnaivai ber Alexander-a a
hneh a. Chu hnehna avang chuan a lo chapo ta deuh nge Constantine-a hneh a,
amah chauha Rom lal ber nih a tum ta a ni.
Hetihlai hian Constantine-a chu a pa aiawhin
Roman Empire thlang lam awptu a ni a. Maxentius-an beih a tum tih a hriat chuan
a ram awp atangin sipai a khawm chiam a. Kea kal chi sipai 90,000 leh sakawr
chungchuang mi 8,000 nen Alp tlang lawn liamin Rome khawpui a rawn pan a. A
hmaa lo ding tawh phawt chu dim miah lovin a tuk tlu tawp tawp zel a. |ha taka
lo inpete erawh chu ṭha
takin a enkawl thung.
An indo hma niin Constantine-a chuan a
mumangah Isua a hmu a. Isua chuan a sipaite phawa a hming bul pahnih (Grik
tawnga XP) dah turin a ti a. Mahse a tukah Ni hliah chiaha kross ding a hmuh
bakah aw-in, ‘He chhinchhiahna hmang hnehtu i ni ang’(Latin ṭawnga in hoc signo vinces) a tih ri a
hria niin an sawi thang chiam a. Hei hi indo zawh hnu-ah chauh Constantine-a
chuan a nemnghet a. Tak tak a ni ngei em tih hriat a ni lo.
Kum AD 312 chuan an han indo ta ngei a. Chak
zawk tura ngaih sipai ngah zawk Maxentius-a chu a tlanchhe ta duai duai mai a.
Ama thangkam Malvian Leiah chuan a tlân lawn a. Hetia a tlân lawn lâitak hian
leiah chuan midang an lo tam ve si a,. Constantine -a
tâna a thangkamah chuan awkin lei chuan a chim pui a, a tlawm phah ta a ni.
Mahse a rorel pui (co-emperor) Lucinius-a nen
chuan thuneihna inchuhin an inkhak ta reng mai a. Chutianga hun rei tak an
inngur hnu chuan Constantine-a chu a lo chak hret hret a, Ram pum nghawr tham
buaina lian lutuk chhuak lovin kum AD 324
chuan Licinius-a chu nêk chhuak a, lalber nihna chu a chang ta tak tak
a. Chuta chin chu a duh ang angin ro a rel thei ta a ni.
Ram inawpnaa sipai an inrawlh thûk lutuk loh
nan military leh civil thuneihna tur a thliar hrang a, kum zabi pathumna lai
vel atanga Senate dinhmun hniam tawh chu a tung nung leh a, pawisa thar a siam bawk a. Chu
chuan Rom ram pum economic dinhmun tlachhe tur pawh a veng thui hle. Politics
pawh a thiam hle a ni. A rama kristian tam tawhzia hriain kristiante chu a be ṭha em em a. Chutah milem biakna lam la lar
thozia leh chuti maia thlauh thlak theih an nih lohzia pawh a theihnghilh
chuang lo. Milem be ho tihlawm nana an thil serh leh sang engmah bansan si
lovin kristiante tihlawm nan kristian ang takin a awm thei bawk a. Chu chu
chutihlaia kohhran hruaitute pawhin an lo pawm zam mai a..A nu ngei pawh
kristian sakhua-ah hian a inlet a. Jerusalem-ah han kalin Isua sulhnute a han
chhûi a. Isua an khen behna thing kross diktak ngei kha han hmu chhuaka
insawiin Rome-ah a rawn hawn thla a, an buaipui nasa hle a ni. A hnu kum 700
vel laia crusade-ho pawh khan Isua khenbehna kross them an hawn thei fur hlawm
a. Hetianga Isua kross them anga an sawi hi dah khawm ta ila motor lian trip
tam fê a tling awm e,
Kohhran thilah pawh Constantine -a hi a inrawlh thûk khawp mai.
Kum AD 325 -a Nicaea
khuaa kohhran khawmpui lian hmasa pawh amah ngeiin a ho nghe nghe a. Chuti chung
chuan baptisma chu a chang duh der lo thung a. Engemaw nikhuaa milem pathian
biak leh inthawina hlante a ṭhulh
chuang lo va, kristian Pathian biak ina inkhawm ve mai pawh a hreh chuang hek
lo. A thih dawn hnaiah kristian puithiamten nasa taka hremhmun an sawi ṭhaih avangin May 22, 337 khan (a thih niin)
baptisma chu a chang ve ta hram a ni.
Comments
Post a Comment