BIBLE PAWN LAMA MITHIAMTE HRILHLAWKNA
Introduction.
Hmanlai ata tawh mi tam takin khawvel hi la chhe ngei
dawna ngaihna leh chhe thuai tura hriatna rilru an lo nei tawh thin a. Chu
chuan mi rilru a luah nasain thenkhat phei chuan an buai phah nasa thin hle. He
rilru hian mimal bakah vantlang nun leh sawrkar hial pawh a tibuai thei a ni.
Pathian thlarau hruai ni lem lo; Setana hruai ni bik
lutuka lang si lo mi thiam ho zingah pawh an thiamna hmachhuan a, hmanhmawh fê
fêa khawvel chhe tur hrilh lawk hi an tam tawh khawp mai. Hengte hi ngaihtuah
chiang mang lova sermon nghahchhanah hman vak theih an ni. Khawvel hi a chhe tawlh tawlh tih hi zêp rual
chu ani lo va. Mahse hmanhmawh lutukah inchhuih tluk palh awm thei a ni a.
Fimkhur a ṭul
hle. Chuvangin tlem azawng chu i han sawi ang hmiang.
Mihring Pung Chak Lutuk
Khawvel mihring kan lo pung zel a. Kum zabi 20-na tawp
dawn lamah phei chuan kan pung chak lehzual hle mai. Hemi denchhen hian mi tam takin khawvel chu
chhe mai turah an ngai fo thin.
Hetia mihring pung chak lutuk avanga harsatna hi Bible hun
lai aṭanga
awm tawh a ni tih Gen 13:6-9-ah kan hmu a. Tin, Grik mifing pakhat Euripides-a
phei chuan hmanlai indona hmingthang tak ‘Trojan War’ pawh kha mihring tam
lutuk vang niin a lo ziak daih tawh a ni. Isua pian hma daih tawh khan mifing
dang Polybius leh Plato-a(428-348BC).te chuan mihring pung chak lutukin a
nghawng tur ei leh bar harsatnate,
nungcha, ramngaw etc...in an tawrh dan turte chu an lo vei hle tawh a. Isua pian
hnu-ah mifing pakhat Tertullian-a pawhin hemi chungchang hi a ziak bawk.
Amarawhchu khawvel hriat thama au chhuahpui tak taktu chu ‘Essay On Population’ tih ziaktu Cambridge University-a professor
Thomas Robert Malthus-a(1842-1924 AD) a ni. Ani chuan khawvel hi rei lo te-ah
mihring pung chak lutuk avanga buai thuai tur leh tampui mitthi tawk thuai
turin a hrilh lawk a. A bikin Bristish leh Europe ramte chu dinhmun hlauhawm
takah an ding ani a ti.
Kum 1802 khan Dutch sawrkar hotu lian pakhat chuan Java thliarkar
(Indonesia) mihring maktaduaih li (4) chu tam uchuak (overcrowded) niin a ziak tawh a. Tunah hian mihring maktaduaih
107.6 an awm tawh a. Tam lutuk (overcrowded) tih a la ni reng tho. Kum 1948
khan Fairfield Osborn-a chuan “Our
Plundered Planet” tih bu ziakin
khawvel hian mihring tluklehdingawn hnih (2 billion) bak a chawm zo lovang a ti
a. Mahse tunah hian tluklehdingawn ruk aiin kan tam tawh a, kum 1948 aiin kan
hausa a, ei leh barah kan hnianghnar zawk a, khawsak a awlsam zawk bawk.
India
ram bikah pawh independent hlima mihring zat chhuttu leh thlirtu tam tak chuan
India ram chu tampui mitthi hmabak reng ang leh mihring tam lutuk avanga rethei
zual zel a, inenkawl zo mang lo turah an ngai thin a. Mahse kum 1921-a mihring
maktaduaih 251 kan nih lai ai khan tuna maktaduaih 1027 kan nih hnu hian ei leh
barah nasa takin kan intodelh zawk a. Kan hnianghnar zawk bakah ei a tha a, kan
hrisel zawk a, kan dam rei zawk a, eitur nei lova vakvai leh kutdawh hrim hrim
pawh kan tlem zawk bawk. Tunah hian buhfai leh wheat-te phei chu a tam lutuk hi
kan buaipui zawk a ni.
Kum 1968 khan Stanford University-a biologist pakhat Paul
Ehrlich-a pawhin ‘The Population Bomb’ tih chhuahin kum 1980 bawr chho velah chuan
USA pawhin eitur a sem rual (rationing)
a tul tawh ang a tih bakah kum 1984-ah pawh khan USA chu tui tlachhamin a boral
mek ani a ti leh pek a. A hrilhlawknate hi thleng dik an awm lo; USA chu eitur
sem rual ngai (rationing) khawpa tlak
hniam chu sawi loh kum 1981 tir lama Ronald Reagan-an president nihna a chelh
atangin an economic dinhmun chu a tha chho ta viau zawk a. Tin, tun thlengin
tui tlachhama boral mek tih tur chu an la ni lo. Paula Ehflich-a vek hian kum
1969 khan kum 1977-ah chuan tuifinriat atanga sangha man zo zaite hi ton
maktaduaih 30-ah tlahniamin mihring maktaduaih 50 zetin tampui mitthi an tuar
(thi) bawk ang, a ti a. Mahse kum 1977-a khawvel pum sangha man zah chu
maktaduaih 70 zet a ni thung. Mihring maktaduaih 50-in tampui mitthi an tuar
hek lo.
Kum 1982 khan ‘Club
of Rome’ president Aurelio Peccei-a chuan ‘One Hundred Pages for the Future’ tih bu chhuahin khawvel hi rei lo
teah mihring pung chak lutuk avang te, natural
resources lo kiam zel avangtea boral thuai turin a hrilh lawk vak bawk a.
Mahse an beisei ang hun a lo thlen chuan khawvel hi a hausa tawlh tawlh zawk a
ni.
Global 2000
Mifing
leh lehkhathiam-ho hrilhlawkna zinga lar ber pakhat leh khawvel pawhin a lak
thutak ber ni hiala lang, dawt mai lo chang ta si ( a vai chuan ani bik kher
lovang a) chu kum 1980-a copy maktaduaih khat zet an hralh chhuah, tawng chi
ngaa lehlin, US President Carter-a meuh pawhin a lo enzui tur committee a din
phahna “Global 2000 Report” kha a ni.
Chanchinbu lar tak tak Times leh Newsweek-te pawhin an chhuah chhawng nasa hle
a. Tin, W.Germany sawrkar pawhin a lo thlir chiang ve turin committee a din
hial bawk.
He ‘Global
2000 Report’ sawi danin kum 2000-ah chuan –
v Mihring tawt lutuk avanga harsatna a nasa hle ang.
v Tui leh boruak a bawlhhlawh lutuk tawh ang.
v Khuarel thil (Environment
and natural force) an danglam thut thut tawh ang.
v Natural resources a lo kiam nasat dawn avangin thil man a to hle ang.
v A tlangpuiin kum 1980 aiin 2000-ah chuan khawvel mihring
hi kan rethei zawk ang.
v Kum 1980 aiin kum 2000-ah ei leh bar kan harsa zawk fe
ang.
v Lo atana neih tlak ram za zela pali zel chauhvin a pung
dawn a. Chu chuan mihring pung zel hi a chawm zo tawh lo vang.
v Acid Rain, (ruah thur) a sur nasa hle ang.
v Energy lakna oil leh thildang a vang tawh hle bawk ang.
Hengte hi a tlangpui chauh an ni. Thil zawng zawng hi a ṭha lam zawngin a kal
vek kan tihna chu a ni lo. Mahse Pathian hmangaihna leh dawhtheihna vangte pawh
ani ang chu-kum 1980 aiin 2000-ah chuan khawvel hi ei leh barah a awlsam zawk
a. Kan hausa zawk a, kan hrisel tlangpui zawk a, chawhruala kan dam chen pawh a
rei zawk bawk.
A bikin natural
resources-te mihring pung zel chawm zo khawp awm dawn tawh mang lo leh thil
man to viau tura an hrilhlawknate chu an dik lo hle a. Kum 1980 aiin 2000-ah
hian natural resources-te pawh kan
hnianghnar zawkin kan hmang tam zawk daih a ni. Tin, oil pawh kan hmang tam
zawk a, a hunlai pawisa hlutna nena chhutin a tlawm zawk a, kan hnianghnar zawk
bawk. Tin, bungraw tam tak, a bikin electronic bungruate phei chu kum
1980 aia tlawm zawk, tha zawk bawk si a tam em em zawk a ni.
Pathianin leilung hausakna a dah hian mihring
tluklehdingawn 50 (50 billion) lai pawh chawm zo turin mithiam tam tak chuan an
chhut zawk hial a. Tuipui hnuai hausakna te kan hai chhuah thiam tak tak hunah
phei chuan tun ai hian kan la nuamsain kan hniang hnar zawk fe dawn ani an ti
bawk. Mi thenkhat hmanhmawh deuhte chuan oil
khurte hi kang thuai turin an sawi thin. Mahse rin aiin an daih rei dawn.
Nostradamus:
Juda mi, December 14, 1503-a piang Nostradamus-a hi a lar
rei ta hle mai. Hrilhlawkna sang thum zet a puang a. A lehkhabu ‘Centurian’ hrilhfiahna pakhat, ‘Who Will Survive 1999?’ tih ziaktu
Stephen Paulus-a chuan Nostradamus-a hrilhlawkna te hi a zatve aia tam an
thleng dik lo a ti. Kum 1991 thla sarihna-ah van atangin awptu nunrawng a lo
chhuk ang a tih chu khawvel tawp a sawina emaw an ti fo. Mahse Nostradamus-a
hian kum 3797 AD thleng a hrilhlawk zawk a. Hemi kuma khawvel tawp tur hian a
sawi. A hrilhlawkna zinga thleng dik lo tam zawkzia sawi lo hian a tihdik tlem
hian sawi a hlawh em em a, ringtute tan buaipui chi a ni lo.
Bible Chauh:
Ringtute tan chuan Bible chauh lo chu khawvel
mithiamte-ah rinna nghah vak loh a ṭha. Tin, khawvel hian chhiat lam a pan mek a, a la chhe
vek dawn tih hi hai rual a awm lo ve. Mahse Bible kal pela thui tak tak
hrilhlawk emaw, Bible pawn lama hrilhlawkna te him lohzia erawh hi chu hriat
reng fo tur a ni. Sap chanchinbu pahnih khata tuten emaw uar deuh hlaiha
khawvel chhe lam an sawi atangte, thusawi thiam sermon ngaihthlak fuh deuh
avanga khawvel tawp mai tura ngaihte hi sual lian ni lo mah se fimkhur a tha
hle. Tunlaiin internet-ah mi kalfawr ṭhenkhatin hetiang lam thu hi thehdarh an ching riau bawk
a. Tawngtaina nen fimkhur taka ngaihtuah ṭhin tur a ni.
Khawvel hian a chhe lam sawina hi kan ngaihvenin kan beng
pawh a verh rang hle thin. Kum 1991-a chhuak Larry Burkett-a ziak ‘The
Coming Economic Earthquakes’ tih bu(Moody Press, Chicago. 1991) pawh tute
emaw chuan a kum leh 1992 chuan Book of the Year-ah an lo thlang mai a.
Mahse he lehkhabu hi a chhuah tirha ṭha awm tak kha 2004 kum tawp lam aṭanga han thlirkir leh
chuan Book of the Year ema thlan tur chu niin ka hre lo. Economic
chungchanga a thu sawi lawkte hi a rintlak vek bik lo khawp mai. Mahse a chhe
lam zawng sawina anih avangin khawvelin a ngaihven a, mi beng a verh tlat si a
ni.
Tin, environment chhiat tawhzia hi NGO (tlawmngai pawl)
tam tak chuan thiam em emin an sawi a. An sawi chhiat nasat poh leh ṭanpuina an dawng tam
dawn tihna a ni a. Hengho sawite hi awih chin tawk neih a ṭha ve mai mai khawp
bawk.
Environment-te hi a chhe tawh em em a. Khaw awm dan pawh
a mumal lo hle tawh mai. Thlipui, lirnghing, tuilian, kangmei leh khawkheng a
tam a, chu chuan khawvel chhiat tawhzia a entir kan tithei ang.Tuna khawvel awm
dan en hian Isua chu a lo kal thuai tawh ang tih a rinawm; zep rual a ni lo.
Mahse rin hnaih lutuk hi rin hlat ang bawka inchhuih sual theih tak mai a ni. “Lalpa in Pathan chu ring ula, nghet takin in awm dawn nia; a zawlneite chu ring
ula, hmuingil takin in awm dawn nia” 2
Chron 20:20
“He ram chanchin
tha hi, khawvel hnam zawng zawng hriattirna turin khawvel zawng zawngah hrilhin
a awm ang; chu mi zawhah chuan tawpna chu a lo thleng ang” (Math 24:14) tih
thu hrilhlawkna hi a la ding reng a. Heng thu awmsa rin mai hi a la him ber
bawk. Tin, he chang tawite hian ringtu zawng zawngte hi khawvel puma chanchin ṭha thehdarh turin thu
(duty) min pe vek a. Chu chu ṭhahnemngai takin thawk ṭheuh bawk ila Isua chu
a lo kal thuai mai dawn a ni.
Amen, lo kal ta che Lalpa Isu.
Comments
Post a Comment